Subiranotasun gatazkak Europan: Konponbiderako oinarriak

2020/11/11 - 2020/11/13

Azkuna Zentroa - Alhóndiga Bilbao

Subiranotasunaren inguruko lurralde-gatazkak demokratikoki kudeatzeko praktika onen koderako oinarriak aurkeztuko dituzte jardunaldi honetan, Europako proiektuaren balio eta printzipioei men eginez.

Partekatu:

Aurkezpena

Lankidetza akademiko, instituzional eta sozio-politiko zabalaren eskutik, Eusko Ikaskuntzak eta Institut d’Estudis Catalans-ek subiranotasunaren inguruko lurralde-gatazkak demokratikoki kudeatzeko praktika onen koderako oinarriak aurkeztuko dituzte jardunaldi honetan, Europako proiektuaren balio eta printzipioei men eginez.

Estatuen barneko subiranotasun-gatazkak konpontzeko tresna gisa, oinarri hauek lankidetza-prozesu zabal eta sakonaren emaitza dira. Izan ere, nazioartean ezagunak diren 60 aditu baino gehiagok parte hartu dute lan honetan. Hemendik aurrera, proposamena eragile sozio-politiko anitz bildu duen lankidetza esparruan landuko da, eta berau gauza dadin nazioarteko, Europako eta Estatuko erakundeei eskainiko zaie.

Subiranotasun kontzeptu berriak sortzen ari diren honetan, uste dugu lan honek Europako proiektua indartzen lagun dezakeela. Alde batetik, bere sorrera-balioak sendotu ditzakeelako eta bestetik, ikuspegi pragmatikotik, haren egonkortasunari eta herritarren eta erakundeen arteko loturak sendotuko dituen gobernantza-sistemari lagun diezaiokelako.

Praktika onen koderako oinarriak bizi dugun testuinguruan kokatu eta ulertzeko, berauek prestatzen lagundu duten adituetako batzuekin hitz egiteko aukera izango dugu Jardunaldi honetan. Aldi berean, ekimenaren lankidetza sendotze aldera, Estaturik gabeko herrien ikuspegiak ekarriko ditugu mahai ingurura, eztabaida sozio-politikoari irekiera emanez.

COVID-19ak sortutako testuinguruak jardunaldi mistoa antolatzera garamatza. Egungo egoerari aurre egiteko ezarritako neurriei erantzukizunez erantzuteko, 11 eta 12an parte hartzeko bidea online izango da. 13an berriz, aurrez-aurre eta online bidez parte hartzeko aukera izango da. Konektatzera eta 13an Azkuna Zentrora bertaratzera gonbidatzen zaituztegu.

Salbuespenezko inguruabar honek ekarritako zailtasun guztien gainetik, jardunaldietan zehar aukera izango dugu nazioarteko lankidetza zabal honek ekarri duen emaitza oparoa ezagutzeko. Konektatu eta parte hartu!

EZTABAIDA-ARDATZ TEMATIKOAK

Eztabaida ardatz hauen inguruan antolatuko da Jardunaldietako egitaraua:

I. Zer da subiranotasunaren lurralde-gatazka bat? Praktika onen kodearen xedea eta helburua

Helburua: Atal honetan, subiranotasunaren inguruko lurralde-gatazken ezaugarriak eta baldintzak zehaztuko dira, baita gatazka horiek demokratikoki ebazteko esparru orokorra ere.

Europa eraikitzeko prozesuaren ekarpen nagusietako bat estatu subiranoen arteko lurralde-eztabaidak gutxitzea izan da. Hala ere, Europako esparru komun bat sortzeak oraindik ez die konponbiderik eman subiranotasunaren inguruko estatuen barneko lurralde-gatazkei. Estatuz azpiko komunitatetan Estatuan nagusi den gehiengoarekin bat ez datorren borondate kolektibo garrantzitsua dagoenean, eta bere estatus politikoa askatasunez eta demokratikoki erabakitzeko eskubidea erabiltzea aldarrikatzen duenean –estatu subiranoetan eratzeko aukera barne–, pizten dira halako gatazkak. Horrelako gatazkak konpontzeko Europako praktika onen kode batek, lehenik eta behin, inplikatutako aldeen eta haien nahien legitimitatearen karakterizazio egokia ahalbidetu behar luke. batetik, Estatua, eta, bere lurralde-formarekin eta subiranotasuna ulertzeko moduarekin zerikusia duten eztabaidak aztertu beharko lirateke: estatu bateratu, federal eta/edo plurinazionalen aukerak deskribatuz; eta, bestetik, beraien lurralde-subiranotasuna aldarrikatzen duen subjektua ere aztertu beharko litzateke: herriak edo nazioak. Bigarrenik, kode horrek zenbait printzipio orokor ezarri beharko lituzke, gatazka horien kudeaketa bidezkoa eta demokratikoa ahalbidetzeko: printzipio demokratikoa, gutxiengoen eta oinarrizko eskubideen errespetua, zuzenbidezko estatua eta segurtasun juridikoa, besteak beste.

Atal honetan ez da xehetasunez aztertu nahi horrelako kode batek ekar ditzakeen argitasun baldintza zehatzak, baizik eta konponbiderako esparrua, balioak, printzipioak eta definizio orokorrak.

II. Zergatik hartu behar du parte Europak? Jardunbide egokien kodearen interesa, arrazoiak eta pragmatika.

Helburua: Subiranotasunaren inguruko lurralde-gatazkak demokratikoki kudeatzeko kode bat prestatzeko eta proposatzeko Europako erakundeek, zentzu zabalean, hartu beharko luketen arduraz hausnartzea izango da atal honen helburua.

Kasu horietan estatuek erantzun konstituzional askotarikoa ematen dutenez, Europako eremu demokratikoak berak gomendatuko luke esparru partekatua edo jardunbide egokien kodea sortzea, egungo eta etorkizuneko gatazketan oinarrizko prozedura-estandarrak ezartzeko. Gatazka horietan, maila anitzeko prozedura-koherentzia bilatuko litzateke, eta, beraz, atal honetan garrantzitsua da estatuko eta Europako ordendu juridikoen arteko artikulazioari erantzutea. Gatazkan dauden aldeentzat barne-pizgarriak argiak dira –egonkortasun soziala, politikoa eta ekonomikoa–, eta kanpo-pizgarriak, Europa mailan, zerikusia izango lukete Europako sakontze demokratikoarekin, etorkizuneko ereduaren inguruko eztabaida irekitzearekin eta Europako proiektua indartzearekin. Era berean, Europako esku-hartzearen egokitasuna eta balizko justifikazioaren baldintzak zehaztu ondoren, egungo edo etorkizuneko legezko aukerak, esku hartzeko esparru instituzionala eta Europako protokolo bateratua ezartzeak ekar ditzakeen ondorioak aztertu beharko lirateke.

III. Nola parte hartu behar luke? Praktika onen kodearen edukia.

Helburua: Atal honetan, estatuen barruan subiranotasun gatazkak demokratikoki kudeatzeko praktika egokien kode baten edukia proposatu beharko litzateke.

Lehenik eta behin, lehen eztabaida-mahaian jasotako gogoeten harira gatazka horien konponbide demokratikoaren oinarri den esparru juridiko eta politologiko orokorraren inguruan irekitako eztabaidetan sakondu beharko da, hala nola Autodeterminazio-eskubidea, erabakitzeko eskubidea eta/edo sezesiorako eskubidea. Ondoren, gatazka horien konponbide justu eta demokratikoa ekar dezaketen baldintza formal eta material zehatzei buruz hausnartu beharko litzateke. Hau da, “argitasun-baldintzak” deitu izan dena, besteak beste: subjektu erabakitzaileen eta erabaki-esparruen definizioa, deliberazio-, kontsulta- eta berrespen-prozesuen konbinazioa, parte hartzeko quoruma eta eska daitezkeen gehiengoak, planteatu beharreko galderaren baldintzak, erabakiaren itzulgarritasuna eta prozesuen errepikakortasuna, gerora aldeen arteko aurretiazko eta a posteriori bermeak, etab. Azkenik, Europan esku hartzeko zenbait eredu proposatzeko aukera ere azter liteke, kasuan kasuko lurralde-gatazkaren ezaugarrien arabera: kasu bakoitzean eskumena izango duen Europako erakundea zehaztea, laguntza, bitartekotza edo ebazpenerako tresna posibleak, lurralde-estatus berezien definizio hipotetikoa edo Europar Batasunaren balizko barne-zabalkuntzaren baldintzak, etab.

Egitaraua

Aldibereko itzulpen zerbitzua eskainiko da. Jardunaldiak ingelesez, euskaraz eta gazteleraz jarraitzeko aukera egongo da.

2020.11.11 - ARRATSALDEKO SAIOA

16:30

Irekiera

Ana URKIZA. Eusko Ikaskuntza (eu, es)
Joandomènec ROS i ARAGONÈS. Institut d’Estudis Catalans (es, cat)

16:45

Egitasmoaren eta jardunaldiaren aurkezpena
Irekiera hitzaldiaren aurkezpena

Beatriz AKIZU. Eusko Ikaskuntza (eu, es)
Mario ZUBIAGA. UPV-EHU (eu, es)
Jaume LÓPEZ. Universitat Pompeu Fabra (cat, es)

17:00

Irekiera hitzaldia

Claiming Sovereignty. States, nations and Self-Determination in the European Context
Michael KEATING. University of Aberdeen

17:45

Atsedenaldia

18:00

Mahai-ingurua

The push for self-determination in Europe and the limits of the current framework of international conflict resolution

Moderatzailea: Xabier MACIAS. Galiza, President of Coppieters Foundation

Davyth HICKS. Cornwall, European Language Equality Network (ELEN)
Linguistic Rights at the core of cultural diversity and peaceful coexistence
Maggie LENNON. Scotland, Women for Independence
The role of social movements as actors for civic, democratic and peaceful change
Antonia LUCIANI. Corsica, Arritti journal
Understanding silenced realities through the role of Media and the struggle to have your own voice
Anthony SOARES. Northern Ireland, Centre For Cross Border Studies (CCCB)
The impact of Brexit in the future of the a peaceful Irish Border and the right to self-determination

(Mahai-ingurua, Coppieters Fundazioarekin batera antolatua. Konferentzia hau Europako Parlamentuak finantzatu du. Europako Parlamentua ez da hizlariek ekitaldian adierazitako iritzien erantzule).

2020.11.12 - Egun osoko saioa

9:30

Irekiera. Saioaren aurkezpena

Beatriz AKIZU. Eusko Ikaskuntza (eu, es)

I. Zergatik hartu behar du parte Europak? Jardunbide egokien kodearen interesa, arrazoiak eta pragmatika