Julio Ibarra. Metro Bilbao-ko komunikazio-burua: Bilboko Metroa arima bako garraioa da; hori da nire kritikarik handiena, eta neurri batean konpontzen saiatuko naizena
2006-05-26
BREA, Unai
Zelan etorri zara?
Autoz. Gauza asko egin behar izaten dut, eta Bizkaia osoan zehar gainera. Horregatik behar dut autoa.
Eta metroa?
Saiatzen naiz egunero lanera metroz joaten, baina…
Metro Bilbaon lan egin aurretik ere saiatzen zinen?
Bai. Adibidez, San Mamesera metroz joaten naiz. Tranbia ere asko erabiltzen dut, lehiakideak dira baina…
Metroaz hitz egiten hasi gara, baina nik ETBko kontuak jorratu nahi nituen lehenengo, horrexegatik ezagutzen zaituzte-eta gehienek… Nork eta nola aukeratzen ditu telebistako albistegietako esatariak?
Nire kasuan, halabeharrez gertatu zen. 20 urterekin, ikasketak amaitu baino lehen beraz, Radio Euskadin hasi nintzen bekadun. Handik ETBra joan nintzen, eta orduan proba batzuk egin zituzten, jarraitutasun-aurkezleak aukeratzeko. Gaur egun ez da halakorik existitzen, baina garai hartan bai. Badakizu, pelikula amaitu eta aurkezle bat agertzen zen pantailan, esanez: “Eta ondoren, albistegia ikusiko ahal izango duzue eta gero ez dakit zein telesail. Arratsalde ona pasa”. Hori zen aurkezle haien lana, eta horretarako proba batzuk egin zizkiguten eta nik gainditu egin nituen. Lan horretan hasita nengoela, istripu bat izan zen: gaueko Teleberria aurkezten zuenak, Javier Meauriok -orain Diario Vascon lan egiten du-, betxindorra-edo eduki zuen begian. Ez zegoen momentu horretan aurkezlerik, eta jarraitutasunean nenbilenez, niri esan zidaten: “Hi, hartu korbata bat eta hasi hau aurkezten”. Hola hasi nintzen Teleberrian, eta hiru urte eman nituen. Amaitu egin zen kontratua -garai hartan hiru urteko kontratuak ziren-, eta irratira bueltatu nintzen. Urte batzuk igaro eta gero, berriro bueltatzeko esan zidaten, eta hala egin nuen, albistegia aurkezteko eta editatzeko.
Eta zer eduki behar da kamera aurrean ondo emateko, aurkezle ona izateko?
Uste dut… bueno, uste ez, jakin bakadit komunikatzeko gaitasuna izan behar dela. Ez da, argi dago, ederra izan behar, edo modeloa izan behar… Hori beste saio batzuetarako da. Batez ere, komunikatzeko daukazun gaitasuna hartzen da kontuan.
Eder-ederrik ez beharbada, baina itsusi-itsusirik ere ez dut ikusten nik telebistetan…
Hara, begibakarra den bat ez, baina bestela… Pertsona atsegina bazara kamera aurrean, hurbiltasuna lor badezakezu ikusleekin… hori bestea baino garrantzitsuagoa da.
Kazetari-dohainek ere izango dute zeresana…
Hori ere inportantea da, baina kontu bat aurkeztea da, aurkezte hutsa, eta bestea… Nik albistegia zuzentzen badut eta zuk aurpegia besterik ez baduzu ipintzen, kazeteri lana neuk egingo dut eta zuk nik jartzen dizudana irakurriko duzu. Hori aukera bat da, eta beste bat pertsona berak aurkeztea eta zuzentzea. Hori izan da nire lana.
Edozelan ere, erreflexu onak eduki beharko dira askotan. Albistegia hasita dagoela garrantzi handiko berri bat ailegatzen bada aurkezlearen mahaira, hori ezin da edozein modutan eman…
Noski. Inprobisatzeko gaitasuna, momentu bakoitzean zein doinu erabili behar den jakitea… Ezuste horiei aurre egiten jakin behar da. Horretarako ere probak egiten dira. Ustezko egoerak ematen zaizkio kazetariari, larriak edo zailak, eta hor erakutsi behar da norberaren trebezia.
Herri honetan, bada, albistegi bereziak maiz izaten dira, eta orduz kanpokoak eta azken ordukoak… Urteotan, zeu izan zara halako gehien eman duenetako bat ETBn. Gustura?
Bai. Gainera, hamar urte eman dut horretan eta askotan esaten dudan bezala, orain dela sei-zortzi urte Euskadik Vietnam ematen zuen. Gaur egun gauzak baretu dira, baina garai hartan…
Hain zuzen ere, orain dela zapzi urte ETAren su-etena egon zenean, komunikabide batzuei leporatzen zenien bake prozesua oztopatzea. Berriro gaude bake prozesu batean, berriro su-etena. Zelan ikusten dituzu komunikabideak orain?
Nik uste, bidaia luzea egin dugula ordutik hona, eta denek eduki dutela ikasteko aukera. Lehengo egoerarekin konparatuta hobeto gaude, baina horrek ez du esan nahi denek ulertu dutenik bake prozesu batek denon laguntza behar duela, eta ez bidean harriak ipintzea.
ETBn ere zeozer ikasi da?
Baietz uste dut. Denon lanari esker zerbait aurreratu da. Nire garaian, ni saiatu nintzen beti duintasun profesionalari eusten. Jarrera horri eusteak “makilkada” asko ekarri zizkidan, baina pentsatzen dut beste batzuk ez zirela ausartuko halako jarrera bati eusten, eta nirea ikusita orain ausartuko direla, ezta? Beti egoten da aurrerapausurik.
“Makilkadak”, nolakoak?
Mota guztietakoak. Ia-ia astero edukiten nuen mahai gainean agindu bat, nire nagusia Legebiltzarerra joateko, nik zerbait esan nuelako azalpenak ematera. Sozialisten edo popularren eskariak izaten ziren, PPrenak batz ere. Beste alde batetik, mehatxu asko, telefonoz. Faxistenak. Azkena izan zen ETAk martxoaren 11ko zera horrekin zerikusirik ez zeukala esateagatik. Mehatxu larri bat jaso nuen, eta epaiketa eta guzti egin zen. Mehatxu egin zidana goardia zibila zen.
Horrek guztiak “lagundu” egin dizu ETB utzi eta lan berri honetara etortzen?
Ez, ez.
Baina ez duzu ukatuko lasaiago bizi zarela orain…
Kazetari batentzat, jende aurrean lan egiteak, telebistan edo irratian, baina batez ere telebistan, abantaila batzuk dauzka eta kontrakoa ere bai. Jendeak pentsatuko du: Teleberriko tipoa, kristorena, fama, arrakasta… Hori alde bat da, ilargiaren alde argia, baina badago alde iluna. Euskal Herrian oso egoera berezia daukagu, eta garai batean ETAk eskutitzak bidaltzen zituen komunikabideetara. ETBra ere iristen ziren, eta horrekin batera bestea, lehen esan dizudana. Baina beti azpimarratzen da ETArena, alde bakarra, inoiz ez da azpimarratzen Goardia Zibilaren aldetik edo estatuaren aparatuaren aldetik beste presio batzuk jasotzen direla. Dena den, ez nau horrek bultzatu telebistatik alde egitera. Maila jakin batean dagoen kazetariak jakin egin behar du presioa jasaten, eta egunero gaueko Teleberrian agertzeak mota guztietako presioak sortzen ditu. Ez bazara gai hori bere neurrian hartzeko, egin ezazu beste gauza bat.
Inbidia eman dizu orain gutxi arte zure lankideak izan direnak ETAren su-eten iraunkorraren albistea ematen ikusteak?
Inbidia ez, baina bai iragan-mina. Bizitza osoa ematen duzu hor, kazetaritza munduan, eta albiste guztietan “albisteena”, beti emateko gogoa eduki duzun hori, ezin eman… Gainera neuk eman nuen Lizarra-Garazi garaiko su-etenaren berria, eta hura ez zen behin-betikoa izan, oraingoa bai. Nostalgia apur batekin bizi dut hori guztia. Baina tira, ondo...
Bai orduko su-eten hura, bai oraingoa, bai bestelako albiste larri batzuk direla-eta (irailaren 11ko edo martxoaren 11ko atentatuak, kasu baterako), telebistako kazetariak luze izaten ditugu pantailan, etengabeko albistegi bereziak direla eta ez direla… Kazetariak oso protagonista bihurtu dira?
Bai, eta gainera, McLuhan ospetsuak esaten zuen moduan, sarritan gertatzen da “hedabidea mezua dela”. Momentu bat iristen da, non hedabideak mezua estaltzen duen. Azken batean, zeu zara gizarteari zer ari den gertatzen esaten diona, eta horrek protagonismoa ematen du. Gainera, esaten duzunaren arabera, edo nola esaten duzun, edo nola moldatu zaren momentu larri horretan…
Baina hori ona ala txarra da?
Ardura izugarria da, zure jendea delako, zure audientzia, zure familia, zure lagunak…
Bilboko metroko komunikazio-burua zara orain. Eskaintza heldu zitzaizunean, oso luze pentsatu behar izan zenuen baiezkoa eman aurretik?
Ez. Azken aldian hamar urte emanda nituen, eta azkeneko bietan-edo banengoen pentsatzen denak daukala bere sasoia, eta telebistan batez ere. Telebistan dabilen profesional batek jakin behar du zein den momenturik egokiena halako aldaketa handi bat egiteko.
Oso handia…
Bai, eta oso desberdina da telebistatik ondo irtetzea, edo bota zaituztelako irtetzea. Entrenatzaileak taldea uzten duenean, taldea Txapeldunen Ligan utz dezake, edo bigarren mailan. Nik hamar urte eman ditut Teleberrin, eta 10 urte horietan liderra izan naiz, Txapeldunen Ligan nengoela esan daiteke. Eta argi neukan ondo irtetzeko moduko momentua aukeratu behar nuela, aukeratu ahal izango banuen behintzat.
Bezeneukan asmo zehatzik lan berria aukeratzeko, bazenekien gutxi gorabehera zertan jardun nahi zenuen?
Ez. Baina argi neukan komunikazioarekin zerikusia eduki behar zuela. Hori baita, azken batean, nik egiten dakidana. Hamazortzi urte eman ditut informazio munduan, baina komunikazioak baditu beste esparru batzuk, eta egia esateko ez ditut beste esparru horiek landu orain arte, nahiz eta publizitzate lizentziatua izan, eta doktoregoa marketinaz egin. Aukera suertatu zait komunikazioaren beste esparru horiek jorrazteko, eta baliatu egin dut.
Zure lanaren zati handiena, orain, komunikabideekin egotea da, edo bestelakoa?
Biak batera. Nik diseinatu behar ditut Metroaren marketin kanpaina guztiak, publizitate kanpaina guztiak, eta komunikazio orokor kanpaina guztiak.
Metroaren irudi osoa, azken batean…
Hori da. Orduan, batzutan komunikabideekin egon behar naiz harreman zuzen-zuzenean, eta beste batzutan ez.
Lehen kazetaria zinen eta orain ere bai. Lehen komunikabide batean, orain komunikabideetan aritzen direnekin… lehian?, harremanean? Arerioak dira orain kazetariak, edo lagunak? Zer dira?
Hara, orain beste alde batetik ikuste dut errealitatea. Komunikabideetan hainbeste urte eman eta gero, kazetariak nire lagunak dira, baina beste modu batez hitz egiten dut haiekin. Orain “neurea” saldu behar diet kazetariei, lehen zuzen-zuzenean saltzen nien ikusleei.
Baina zuk badakizu kazetariak, zuregana galdezka doanean, zer jakin nahi duen. Eta beharbada zuk esan nahi ez duzun hori da, estali nahi duzun hori.
Bai, nik esan nahi ez dudana, horixe jakin nahi du berak. Normala da. Baina Metroak, eta egia esateko horregatik azkenean aukeratu nuen eskaintza guztien artetik, oso irudi ona dauka gizartean. Gauza bat da zuk esaten duzuna, eta beste bat nola hartzen duen gizarteak zuk esandakoa. Metroak 10 puntutik 8´5eko kalifikazioa dauka; oso kalifikazio altua da.
Nork emandakoa?
Guk egiten ditugun inkestetatik ateratzen da.
Orain dela gutxi arte, ezin zen Metroko irudirik zuen baimen barik, baina debeku hori deagertu berri da. Zerikusirik eduki duzu horrekin?
Neuk kendu dut debekua, izan ere. Hona iritsi nintzenean, gauzak nola zeuden ikusteari ekin nion. Nire arduretako bat bezeroari arreta da, eta konturatu egin nintzen askotan errepikatzen zela kexa hori: ezin argazkirik egin, ezta kanpoaldean ere, geltokien sarreretan. Eta galdetu nuen: zergatik dago debeku hau? Segurtasunagatik omen. Baina hori garai batean izan zitekeen, gaur ez. Gainera, Metroa erakargarria da jendarentzat, turistentzat. Koadrilla bat geltoki baten kanpoaldean jartzen bada argazkia egiteko, eta goarda badator errieta egitera, hori izango da etxera eramango duten souvenirra: goarda horrek egindako errieta. Eta guk ez dugu ezer irabazten horrela. Beraz, neure argudioak eman nituen eta zuzendaritzak onartu egin zuen debeku hori kentzea.
Sopelan bizi zara orain dela hamar urte. Herri honetan, hain zuzen, eztabaida handia dago metroaren ordutegiak direla eta. Gaia Udaletxera ere heldu da, izan ere. Metroa oso gutxitan igarotzen omen dela hemendik (ordu laurdenero edo), maiztasuna handitu behar dela… Herritar legez zer deritzozu?
Orain dela gutxi egin nuen batzarra alkatearekin alde batetik, eta sortu berria den auzokide elkarte batekin bestetik. Eta egia esateko, oso irtenbide zaila dauka arazoak. Metroaren zuzendaritzaren ustez, puntako orduetan badago oso maiztasun egokia. Ordu horietan, metroak ia 5 minuturo eskaintzen ditu unitateak, Sopelan ere bai. Baina gero, puntako orduetatik kanpo, maiztasuna ordu laurdenerokoa-edo da. Ordu horietan zenbatek hartzen du Metroa Sopelan? 30, 50 lagunek. Eta noski, Metroa jendetzak eramateko garraioa da. Metroa kostatzen dena kontuan hartuta, ez dago hain jende gutxi eramaterik.
Baina esaiezu 50 lagun horiei beste 50 beharko lituzketela metroa eduki ahal izateko…
Bai, baina alderantziz ere bai. Esaiezu beste guztiei, ordaintzen dutenei, guztion diruz ordaintzen diegula metroa pertsona jakin horiei. Kalkulua eginez gero, horietako baten txartelak 2.000 pezeta (12 euro) balio du. Eta haien “pribilegioa” denon artean ordaindu behar dugu. Hori da Metroaren zuzendaritzak duen pentsamoldea: metro bat jartzeko masa kritiko bat izan behar da. 1.000 edo 2.000 lagun, derrigorrez, hortik behera dirua galtzen da.
Egiten dituzuen inkestak barne-erabilpenerako izaten dira, ez duzue horien emaitzen berririk ematen normalean. Galdetu egingo dizut hala ere: 8’5 da jendeak ematen dizuen nota, zer dago 10era heltzeko falta den 1,5 horretan?
Begira: perfekto-perfekto denik ez dago. Luxuzko hotel batera doanak ere, alde egitean inkesta egiten badiote, ez du inoiz 10eko nota ematen. Beti egongo da zer hobetu. Kontuan hartu behar da Metroa garraioa dela. Eta goizero, 8:00etan, sardina baten modura doanak 8,5 ematen badu, horrek esan nahi du beste baldintza batzuetan 10 edo 12 emango lukeela.
Esan gura dut: urte asko darama Metroak halako inkestak egiten. Eta nago kritikak urtero berbera direla…
Bai, betikoak. “Zergatik ez dago komunik?”, esaterako, eta horrelako beste batzuk. Gauza guztietarako dago erantzun bat. Adibidiez: zergatik ez dago komunik? Segurtasunagatik. Hasierako diseinuan, Foster famatu horrek ez zituen komunak ipini, sugurtasun-neurri modura, eta orain fisikoki ez dago modurik komunak, hodiak… jartzeko hor.
Askok esaten dute munduko metro gehienekin konparatuta gatz eta piper gabekoa dela Bilbokoa. Non daude grafitiak, gitarra-joleak eta beste metroetan hain ohikoak diren beste gauza batzuk? Etorkizuneko metroa asmatu ote dugu Bilbon?
Arima bako garraioa da, hori da nire kritikarik handiena, eta neurri batean konpontzen saiatuko naizena. Badauzkat proiektu batzuk, eta hau da, gainera, komunikabide bati horien berri ematen diodan lehengo aldia. Beste kontu bat da proiektuok aurrera egingo duten ala ez. Adibidez, asmoa daukat halako gizarte-lana egiteko, eta badaukat abian Arte Eder Fakultatearekiko akordio bat, karrera amaitzear daudenek, ahal den neurrian, euren lana Metroan erakutsi ahal izateko. Oso geltoki ederrak dauzkagu; Sarrikokoa, esaterako, saritua izan da. Bada, erabil dezagun hori halako erakusketak egiteko. Bestalde, asmoa daukat liburutegia eramateko Metrora: liburutegiak jarri Metro barruan, dohainik. Akordioa lortu nahi dut liburutegi guztiekin, agiri bakar batekin aukera hori izateko, bidaiariek literatura ona irakurri ahal izateko euskaraz, gaztelaniaz, inglesez eta frantsesez.
Egin izan da pare bat alditan, ezta? Ipuin-liburuxka txikiak banatu ziren behin, hogei minututan irakurtzekoak..
Bai, baina hori aldi bakarrerako izan zen. Nik gune batzuk sortu nahi ditut linea osoan zehar, liburuak hartzeko eta gero bueltatzeko. Literatura eraman metroraino. Eta beste proiektu bat daukat musikaren inguruan. Kontserbatorioko jendearekin batera ekitaldiak antolatu nahi nituzke geltokietan. Alde batetik, aukera ematen diezu gazteei beren lana erakusteko jende aurrean, eta gainera erabiltzaileen bizitza alaitzen duzu. Lanera zoaz eta hantxe daukazu harizko laukotea.
Metroak gero eta erabiltzaile gehiago dauka…
Iaz ia 80 milioi izan ziren…
… baina hala ere, Bilboko sarrerak autoz gainezka daude momentu oro, eta hiri barruan autoz ibiltzea egundoko pazientzia ariketa da. Nola da posible?
Bada, pentsa ezazu kontrakoa, metroz doazenak autoz joango balira. Guztiz ezinezkoa izango litzateke Bilbon sartzea. Zer gertatzen da? Lehen familia batean auto bakarra zegoela eta orain etxe bakoitzean bi, hiru... daudela. Dagoeneko europarrak gara. Honenbestez, amaitu da elkarrizketa. 28 minutu. Metroak Santutxutik Sopelara heltzeko behar duena baino gutxixeago. Julio Ibarra Lopez (Bilbo, 1965) Kazetaritza ikasketak egin zituen Leioan. “Uste dut 1988an eskuratu nuela lizentziatura, eta gero doktoregoa egin nuen”. Urteetan, Julio Ibarraren lan-jarduera EiTBri lotuta egon da. Bekadun hasi zen, beste asko bezala, Radio Euskadin, eta handik ETBra joan zen, dagoeneko elkarrizketan aipatu dizkigun gorabehera eta guzti. Berriz itzuli zen Radio Euskadira, orduko hartan erakunde-politika sailaz arduratzera, Gasteizen. Irratitik irten gabe, Bilbo eduki zuen hurrengo geltokia, goizeko albistegia zehatzago esateko. Azkenik, ETBra joan zen, arratsaldeko albistegia zuzentzera eta aurkeztera. Iazko abenduan Metro Bilbaon hasi zen lanean, telebistan hamar urte eman eta gero.
