Javier Aguirresarobe eta José Luis Rebordinos. Argazki-zuzendaria eta Donostiako Zinemaldiko zuzendaria: Zinemak suaren inguruan kontatutako istorioen xarma du oraindik ere

2016-12-07

AGUIRRE SORONDO, Juan

BELAXE. ITZULPEN ZERBITZUA



Iraultza teknologikoak zinema egiteko eta ikusteko modua eraldatu du. Nola ikusten duzue mutazio hori?

Javier Aguirresarobe (J.A.): Aldaketa teknologiko oso handia bizi dugu, eta egia da horren ondorioz mentalitatea aldatu dela zinema ekoizteko, erakusteko eta egiteko moduan, hainbat alderditan. Benetan uste dut aldaketa hori oso positiboa dela, arrazoi askorengatik. Zinema egiteko baliabideak asko sinplifikatzen ditu; izan ere, sistema digitalak alderdi ugari errazten ditu, eta une honetan emaitzak nahiko onak dira. Eta jendearen ohiturei dagokienez, areto ilunarekin duten harremanaren inguruan, eta antzokietan, zinema-aretoetan... ikusle izateari begira, gaur egun zinema beste modu batera ikusten dela esan beharra dago. Batzuek faltan botako dute zinema-aretora joatea, baina beste batzuei ez zaie axola zinema beste modu batean ikustea. Eta erabat ziur nago inoiz baino zinema gehiago ikusten dela gaur egun, hala film handiak nola txikiak.

Iraultza teknologikoak, digitalak eta sinplifikazioak proiektu txikiak egitea ahalbidetzen dutela esaten dute, eta egia da. Aurrekontu txikiagoarekin ere gauzak egin daitezke. Baina ikusi ditut proiektu erraldoiak, baliabide tekniko digitalekin ekoiztutakoak, teknika onenekin eginak, izugarri garestiak direnak, larregi. Beraz, bi ahoko arma da. Gutxienekoa egin dezakezu, baina baita garestiena ere, eta ekoizpenaren ikuspuntutik, garestiena eta produkzio handietarako egokiena dena.

Jose Luis Rebordinos (J.L.R.): Orokorrean bat nator esan duzunarekin. Gainera, nire ustez iraultza teknologikoak beti gertatu izan dira; soinudun zinemara iragatea, edo kolorezkora, iraultza handiak izan ziren. Oraingo hau beste bat da. Aurrerapenak dira, eta baikorra izan ohi naizenez, zailtasunak zailtasun, denborarekin gauzak hobera egiten dutela uste dut. Une honetan aukera ugari ditugu eskura. Batetik, proiektu merkeagoak egiteko aukera dago, film bat egiteko aukera demokratizatu da. Eta moduak ezberdinak badira ere, garrantzitsuena istorioak kontatzen jarraitzea da, gaur egun digitalki eta lehen zeluloidean... Eta beti kontatuko dira istorioak.

Nolanahi ere, aipatu duzunez, gazteek eta jendeak orokorrean inoiz baino irudi eta soinu gehiago ikusi eta entzuten dituzte, inoiz baino ikus-entzunezko lan gehiago ikusten dira, beste modu batzuetan. Gaur egun, 16-18 urteko gazte batek, nik garai hartan baino askoz irudi gehiago ikusi ditu, eta ni zinemazale amorratua nintzen.

Batzuok, nolabaiteko erromantizismoa izaten jarraitzen dugu eta ekoizpen mota jakin bat pantaila handian ikusi nahiko genuke, bai. Eta horrelakoak ikusten jarraituko dugulakoan nago. Pantaila handian ikusteko zinemak bere tokia izaten jarraituko duela uste dut, eta gailu elektronikoen bidez pantaila txikian gauza asko ikusiko eta berreskuratuko ditugula. Funtsean, aurrerapen teknologiko horrek, digitalizazioak, abantailak bakarrik ekarri dituela deritzot. Programatzaileoi askoz errazago proiektatzeko aukera ematen digu, modu seguruagoan, fidagarriagoan eta merkeagoan (garraio-kostuak, erreprodukziokoak...). Funtsean abantailak besterik ez dituela ekarri uste dut, abantaila ugari eta desabantaila gutxi batzuk.

J.A.: Funtsezkoa iruditu zait esan duzun zerbait, mundu guztiak hurbilago duela zinema eta horren hizkuntza. Horregatik, gaur egun, 18 urteko gazte batek nolabaiteko ezagutza izan dezake hizkuntza zinematografikoaren inguruan, ikusten duena erabil dezake eta beste esperientzia batzuen bidez berak ikusten duena uler dezake. Guri bestela bizitzea egokitu zaigu, eta filmotekara joan gara, noizean behin film bat ikusi, aztertu eta berrikusi dugu. Orain dena ikusteko aukera dugu.

J.L.R.: Egia da, bai. Gainera, gero eta informazio gehiago dago orokorrean, ez bakarrik ikus-entzunezkoa; baina, bestalde, ikasi egin beharko dugu interesgarria dena eta ez dena bereizten. Izan ere, edozein hizkuntza demokratizatzean diskurtso piloa sortzen dira, batzuk interesgarriak eta beste batzuk ez. Bonbardaketa izugarria den garaiotan, gero eta garrantzitsuagoa da ikus-entzunezko hezkuntza, eta ikasketa-plan guztietan sartu beharko litzateke. Gure gazteek irudien eta soinuen bidez ikasten dute mundua, eta tresnak eman behar dizkiegu ahalik eta modu egokienean ezagutu eta interpreta ditzaten. “Erabat ziur nago inoiz baino zinema gehiago ikusten dela gaur egun, hala film handiak nola txikiak”.

Narrazio-arteen jatorria sutondoko istorio-kontaketak direla diote. Su horrekin “idatziko” dituzte gerora filmak. Zein neurritan eusten dio egungo zinemak izaera magiko eta sozial horri?

J.L.R.: Zinemak izaera magiko horri eusten diola iruditzen zait. Ni oraindik ere hunkitu egiten naiz areto ilunean sartu eta gauzak transmititzen eta kontatzen dizkidan filma ikusten dudanean.

Javierren kasuan, gainera, bere argazki-lanaren jarraitzaile handia naiz... Denetarik egin du jada, denetarik egiteko gai izan da... Berak lantzen duen argazkiak, argiaren atalase horrek, muga horrek, ñabardura nimiñoak, horrek bai gogorarazten dit txinpartaka ari den sua. Zinema hori baldintza onenetan erakutsi behar da, lana ondo ikusi ahal izateko.

Xarma horri eusten diola uste dut; ordenagailuan ikusita ere —etxean, adibidez— hunkitzen zaitu. Baita izaera sozialari ere... Gazteak agian ez dira horrenbeste joango aretoetara, baina etxean lagunekin ikusitako filmei buruz hitz egiten dute, filma ikusten ari direla elkarri deitzen diote, biharamunean garagardoa hartzen ari direla ikusitako filmaz mintzatzen dira. Zinemak iritziak sorrarazten ditu, zinemaren inguruko dialektika pizten jarraitzen du, eta istorioak kontatzen dizkigute eta guk istorio horiei buruzko kontuez hitz egiten dugu. Zinemak oraindik ere izaera magiko hori baduela uste dut, eta argia funtsezkoa da horretarako.

J.A.: Istorioak kontatzearen oinarrian den suari buruz hitz egin nahi dut, suaren inguruan istorioak kontatzeari buruz, istorio bat bisualki transmititzeko aukera sortzeari buruz. Nire iritziz, hori ez da batere aldatu. Istorioak kontatzen jarraitzen dugu, entretenimenduaz hitz egiten da, bestelako zinema batez... Zinema gauza berbera da: emozioak transmititzea, hori uste dut nik. Inongo emoziorik transmititzen ez duten filmak hutsean gelditzen dira, ikusi duenaren aurrean ikuslea asegabe gelditzen da eta filmak ez diola ezer esan pentsatzen du, eta txarra iruditzen zaio. Zinemaren oinarria beti izango dira emozioak transmititzen dituzten filmak, interesa transmititzen dutenak, interes estetikoa; baina batez ere erritmo jakin bat, ikuslea pantailari so egon dadin, misterioa sortzen duelako, negar eragiten dizulako, nahi duzun arrazoia dela tarteko.

Eta lehenago bitartekoak aipatu ditugunez, emozio hori produktu batean sartzeko erabili behar ditugu bitartekoak, gero irudi bilaka daitekeen produktua sortzeko, jendeak etxean edo zinema-aretoan jarrita dagoela ikusteko moduko irudia, alegia. Baina niretzat, denborarekin ez da aldatu istorioak kontatzeko aukera, agian aldatu dena eta aldatuko dena irudiaren testura da, bestelakoa izan baitaiteke gaur egun, seguruenik istorio motak ere, aurreko belaunaldiekin alderatuta gauza batzuen gaineko interesa bestelakoa baita orain. Pena handia ematen dit, esaterako, asko hunkitu nauten filmak, italiar zinemako egileenak (adibidez, Antonioniren Blow-up), oso gogorrak eta ikusteko zailak direnak, areto batean doan erakutsi arren, inor ez delako joaten horiek ikustera; ez dituzte gogoko. Zinemaren garai hartan, beharbada, guk hizkuntzaren beste alderdi batzuk baloratzen genituen, baina badira behin eta berriro ikuslearen interesa pizten duten oinarrizko hizkuntzak, eta horrek beti iraungo duela uste dut. “Zinemak izaera magiko horri eusten diola iruditzen zait. Ni oraindik ere hunkitu egiten naiz areto ilunean sartu eta gauzak transmititzen eta kontatzen dizkidan filma ikusten dudanean”.

Globalizazioaz hitz egiten hasi baino askoz lehenago, zinema kultura-fenomeno globalizatua zen jada. Gaur egungo egoeran, zein da sektorearen mundu-geografia?

J.A.: Zinema globalizatu egin da eta beti egon da globalizatua, baina tira, beste mota bateko globalizazioa dela deritzot. Txikitatik eskura izan ditugu film amerikarrak, eta beste mota bateko zinematografiak ere ikusi ahal izan ditugu; hori zailagoa da orain. Gogoan dut italiar neorrealismoa paregabea zela guretzat, eta gaur egun gazte batek agian ez daki neorrealismoa zer den ere. Gogoratzen dut Frantziako nouvelle vague sartu zenekoa, eta oroitzen ditut poloniarrek egiten zituzten filmak, beste mundu batekoak zirenak, edo film txekiarrak edo Altzairuzko Oihaletik haratago egiten zituztenak. Gaur egun izugarria irudi lezake, baina orduan nahiko ohikoa zen horrelako lanak ikustea, film haiek asko harritzen gintuzten. Horrek esan nahi du mundu osoko filmak genituela eskuragarri... beharbada ez zitzaizkigun Asiako film batzuk iritsiko, edo agian guk ikusteko adina zinema latinoamerikar ez zen egingo.

Gaur egun, zer ari da gertatzen? Ausartuko naiz esatera jendeak film bat ikusten duela horri buruzko informazioren bat baldin badu. Lehen zinema-izarrei begiratzen zitzaien moduan, gaur egun casting jakin bat duten filmak ikustera ere joaten da jendea, edo jaialdietan film modura edo istorio modura aipamenen bat izan dutenak ikustera, jaialdiak horretarako daude eta. Eta ez gehiago. Horren atzean banaketa-industria handia dago: banaketa-etxe handiei filmak eta film sorta handiak ematen dizkieten estudio handiak; banaketa-etxe horietara iristea bide luzea eta zaila da, batez ere “independente” esaten diegun filmentzat. Film independente batzuek jaialdiei esker izaten dute hedapena. Jaialdietan ikusleen gustukoak izan diren filmak erostea erabaki dezake banatzaileak, eta orduan ikusiko ditugu. Baina film ugari saskian gelditzen dira, eta horien artean seguruenik gauza oso interesgarriak egongo dira. Horiek egin dituzten ekoizle, zuzendari eta taldearentzat egoera etsigarria da.

Zertan datza globalizazioa? Zein da horri guztiari ematen zaion erantzuna? Zein da etorkizuna? Etorkizuna norabide horretan doa, filmak nabarmendu egin behar dira, eta nabarmentzea lortzen ez dutenak, edo horren beharrik ez dutenak, aldez aurretik salduta egoten diren film handiak izaten dira, egin aurretik hitz egiten baita haiei buruz. Zergatik? Pertsonaia jakin batzuek interpretatzen dituztelako, edo erabateko entretenimenduzko gaiei buruzkoak direlako, jendeak lehendik ezagunak dituenak, besteak beste, komikietatik edo eleberri entzutetsu hura tarteko. Eta hori da bidea. Horregatik, film bat egin aurretik interesa piztuko ote duen eta jendea ikustera erakarriko ote duen jakin nahi izaten dute guztiek, filma antolatzeko borrokari ekin baino lehen. Ekoizpenaren hasiera independentea izan arren, banatzaile bati saltzeko aukera izango ote den jakin nahi izaten dute, banatzaileak baitira benetan merkatua mugitzen dutenak.

J.L.R.: Orain gertatzen ari denari buruz eman duzun azalpenarekin ados nago, baina ez horrenbeste lehen gertatzen zenaz esan duzunarekin. Globalizazioak informazio gehiegi egotea ekarri du apika, kudeatzeko zaila den informazioa; baina hori ez da zirkuituetatik, banatzaile eta ekoiztetxe handien major-en eskutik, datozen filmen kasua, aipatu duzun legez. Baina, aldi berean, gertatzen ari denari buruzko informazio errealagoa dugu, abantaila hori ekarri digu. Adibidez, gazte nintzela ekialdeko zinema iristen zitzaigun eta Kurosawa ikusten genuen, Ozu, baina ia ez genekien Kinoshita edo Naruse ere bazirenik, adituek apenas hitz egiten baitzuten haiei buruz. Akorduan dut zer nolako ezustea izan zen niretzat, nahiko heldua nintzela, Dreyerren zinema-lan osoa ikustea. Bazirudien Dreyerren film handia Joana Arc-ekoari buruzkoa zela, baina ia inork ez zituen film mutuak ikusi. Gaur egun Dreyerreren lana Interneten dugu eskuragarri, ia osorik. Interesatzen zaigun hori eskuragarri izatea ahalbidetzen digu globalizazioak, nire ustez. Egia da garai hartan, gazte nintzela, zinema-zirkuitu interesgarriak bazirela, zineklubak, etab. Horien bidez bateko eta besteko zinema iristen zitzaigun, baina gaur egun eskuragarri dugun zinema mota bat kanpoan gelditzen zen.

Zein da arazoa gaur egun? Interesgarria izan daitekeen zinemari buruzko informazioa izatea, eta, horretan zurekin bat nator, jaialdiek erantzukizun handia dute. Haiengatik ez balitz seguruenik hona iritsiko ez zen zinema mota hori nabarmentzeko ardura dute. Horren adibide da duela bi urte eman zuten Saul fia (Saulen semea) filma. Itzelezko oihartzuna izan zuen film horrek Cannesen! Ekialdeko herrialde bateko filma, opera prima, inork ez genukeen ikusiko Cannesek erakutsi izan ez balu eta ikusleak ‘Izer da hau!’ esaka atera ez balira aretotik.

Globalizazio honi esker lehen baino eskuragarriago ditugu hainbat gauza. Halaber, egia da orain zaila dela zer den interesgarria bereiztea. Zailagoa da, eskaintza askoz handiagoa delako. Eskaintza benetako zoramena da, ezinezkoa da denera iristea. “Film bat egin aurretik interesa piztuko ote duen eta jendea ikustera erakarriko ote duen jakin nahi izaten dute guztiek, filma antolatzeko borrokari ekin baino lehen”.

Bakoitzaren lanbidetik, nola heltzen diozue “zazpigarren artearen” eta industriaren arteko tirabirari, sormenaren eta entretenimendurako ondasunen ekoizpenaren artekoari?

J.L.R.: Batez ere filmak ikustea atsegin dut nik, istorioak konta diezazkidaten. Nik lanbide honetan dihardut horregatik, zinema arrazoi horregatik dudalako gustuko, irakurtzea eta musika entzutea atsegin ditudan moduan. Programatzailea naiz, eta ildo horretan, a priori, filmaren edukia da gehien interesatzen zaidana. Baina egia esan, orain, Donostiako Zinemaldiko zuzendari izanda, alderdi horiek batera doazela ikusten dut. Ez dut uste bateraezinak direnik. Jakina, film batzuek interesgarritasuna dute xede, eta beste batzuek, berriz, gehiago begiratzen diote negozioaren alderdiari. Baina film guztiek publikoa nahi dute, muturrenekoek ere, milaka ikusle izatea nahiko lukete. Hortaz, bi alderdiak ez dira bateraezinak, nire iritziz.

Behin baino gehiagotan esan dut batzuetan geure buruaren kalterako aritu izan garela, zinematografiako eta kulturako jendearen kasuan. Badirudi kulturala dena garbia izan behar dela, ezin dela negozioarekin edo ikuskizunarekin nahastu. Zergatik ez? Milaka aukera daude. Nahiko nuke kultura interesgarrienak, muturrenekoak ere, mozkin ekonomikoa sortzea! Hori ere helburu da, ez bakarrik diskurtso bat eraikitzea eta istorio bat kontatzea. Batzuetan ezinezkoa da, eta ikusle oso gutxiko filmak egon behar dira, aurrera egiteko diru publikoa behar dutenak, noski, baina ez dira bateraezinak. Donostiako Zinemaldiko zuzendaria naizen aldetik, pozik nago negozioaren alderdia ere badelako, horregatik sortzen ditugu industria-jarduerak, koprodukziorako foroak, etab. Eta bestalde badira apustu kulturalak ere, zinematografikoak, inongo errentagarritasunik lortzeko aukerarik ez dutenak. Ez dira bateraezinak, programatzailearen ikuspuntutik biak eman daitezke aldi berean.

J.A.: Zazpigarren artea eta industria erabat bateragarriak direlakoan nago. Ideia bat gauzatzeko baliabide jakin batzuk behar dira, eta industriaren bultzada, ideia horrek balio fantastikoa har dezan. Eta baliabide jakinak behar dituenez, hor dago industria, egitasmoa babesteko. Funtsezkoa iruditzen zait, erabat. Niretzat, “mezu zinematografikoaren garbitasunaren” ideia ez da zuzena, industria-baliabide sendorik eta antzekorik ez erabiltzea eskatzen duen lan bat... kasuren batean gerta liteke, baina ezohikoa da. Lan batek bisualki balio sendoa izan dezan baliabideak behar dituela deritzot, ehuneko handi batean. Zazpigarren artea —horrela esaten zaio garai bateko ukitu erromantikoa tarteko— eta industria erabat bateragarriak direla uste dut, are gehiago, elkarren beharra dutela.

J.L.R.: Begira, elkarrizketaren hasieran Saul fia filma aipatu dugu, duela bi urte Cannesen arrakasta handia izan zuena. Filma egiteko baliabideez gain, gero lan hori erakusteko ere bitartekoak behar dira: filmaren alde egin duen salmenta-agentea dago atzean, eta inbertsio ekonomikoa ere. Film bat oso interesgarria izan daiteke, baina egin eta gero armairuan gordeta gelditzea ez da zentzuzkoa. Atzean bitartekoak izan behar ditu, industria, hainbat mailatan, hala nola, nazioarteko salmenta-agentea, banatzaileak, jaialdi bat. Jaialdi baten atzean enpresa bat dago, helburu ekonomikoak ere badituena, ez bakarrik kulturalak, eta enpresaren funtzionamendua duena. Zinemaren inguruan, prozesu guztietan, industria alderdi bat dago, txikia edo handia izan daitekeena, baina beti dago, eta uste dut film baten azken helburua jendeak ikustea dela. “Jakina, film batzuek interesgarritasuna dute xede, eta beste batzuek, berriz, gehiago begiratzen diote negozioaren alderdiari. Baina film guztiek publikoa nahi dute, muturrenekoek ere, milaka ikusle izatea nahiko lukete. Hortaz, bi alderdiak ez dira bateraezinak, nire iritziz”.

Gaur egun talentua eta berrikuntza telebista-ekoizpenera igaro direla diote. Bat al zatozte iritzi horrekin?

J.L.R.: Labur-labur esango dut. Ez nago ados teoria horrekin, orain telebista zinema baino hobea dela dioen teoriarekin. Telebista oso ona egiten dela uste dut, maila handikoa, telebistaren une ona bizi dugula deritzot, bai, baina zinema oso ona ere ugaria da. Hau da, bateragarriak direla uste dut, ez dut uste bata bestearen tokia hartzen ari denik, ez nago ados horrekin. Izan zen telebistaren beste garai oparo bat ere, 60-70eko hamarkadetan, eta orduan bateragarria izan zen zinemarekin; gaur egun gauza bera gertatzen ari delakoan nago. Jakina, orain plataformen gaiarekin, ikus-entzunezkoen negozioa nolakoa den ikusita, badago aukera telesailak, telebistako produktuak, errentagarri egiteko. Horregatik baliabide gehiagorekin ekoizten dituzte, talentu handiko jendearekin. Talentuak zineman eta telebistan daude, ez dut uste bata bestea xurgatzen ari denik.

J.A.: Hala telebistan nola zineman lan bikainak eta penagarriak ikusten dira, horretan bat nator. Gertatzen dena da telebistan, une honetan, arrazoia edozein dela, nolabaiteko kanpaina bat sortu dela... agian telebista zinemaren bekaizti delako, genero txikiagoa delakoan. Horrek beti harritu izan nau. Telebistak gauza bera eman zezakeen, baina beste aurrekontu batzuk zituzten: hori izan da gakoa, une jakin batean azterlana egiten da jakiteko nork ikusten duen zinema gehiago, edo telebista nola dagoen, eta ikus-entzunezko publizitateak noraino eutsi diezaiekeen telesail jakin batzuei. Eta ondorioz, telebista, ideia eta aurrekontu bikainekin, ikusgarria da orain, zinema bezain ikusgarria alderdi askotan. Alderagarriak al dira? Bata bestea baino hobea edo txarragoa da? Horrelakorik esatea ez zait egokia iruditzen. “Hala telebistan nola zineman lan bikainak eta penagarriak ikusten dira, horretan bat nator”.

Zinemako figura handiak, munduan “mito” eta “izar” direnak, lilura eta imitatzeko gogoa pizten dutenak, nolakoak dira bertatik bertara ikusita?

J.A.: Bai, urteetako lanean eta proiektu ugaritan harremanak dituzu izar garrantzitsuekin, ohikoa bilakatzen da hori. Lanean topo egin dudan izarrekin beti gertatu izan zait —salbuespenen bat gorabehera— maila gorenean daudenean aritzen direla gusturen, gozatu egiten dutela, erraztasun gehiago eskaintzen dituztela... Eta lagundu egin didate, eta nik ere, nolabait, lagundu egin diet; esperientzia hori izan dut haiekin. Komunikazio ona egon da; hori esan nahi dut. Halaber, badira erdipurdiko aktoreak, edo une delikatuan direnak, edo 50 urteen muga gainditu duten emakumeak, uste dutenak argazkiak haien arazo fisikoak, zimurrak eta abar konpon ditzakeela, eta kontu handia izateko eskatzen dizute... Batzuetan jasanezina izaten da.

Izar handiekiko harremana haiek bizi duten egoeraren araberakoa izaten da, haien egoera pertsonalaren eta baita filmaren araberakoa ere, zer nolako papera duten, zenbateko fedea duten film horretan. Adibidez, Nicole Kidman Los otros filmean... denbora asko igaro da eta nolabaiteko askatasunarekin hitz egin dezaket. Lasai asko esan dezaket Nicolek ez zuela film horretan sinisten, eta noski, horrek jarrera jakin bat izatea eragiten du, ez bakarrik nirekiko, baita gainerakoekiko ere, zuzendariarekiko... Beti zegoen gauza batzuk egitearen aurka, edo aitzakiak jartzen zituen. Filmetik kanpo Nicole neska jatorra iruditu zitzaidan, baina istorioarekin bat egin izan balu, ideia horrekin, bere parte-hartzearekin eta abarrekin, beste izaera bat izango zukeen, eta mundu guztia pozik zatekeen.

Beste proiektu batzuetan aktoreek bestelako motibazioak izaten dituzte, ekonomikoak agian, eta ez zaie lan hori axola, eta igarri egiten da. Baina tira, nire “tesia” da izar handiak direla ondoen portatzen direnak, komatxo artean diot, hori ez baita frogagarria inolaz ere.

J.L.R.: Nire esperientzia oso bestelakoa da, izan ere, zuk denbora gehiago ematen duzu haiekin; eta gainera, inplikazio eta lotura handiagoa izan dituzu. Gu/ni, 48 orduz egoten gara izarrekin, eta kasu bakan batzuetan gehienez 5 egunez, bira baten barruan etortzen baitira gurera. Ni ez naiz mitomanoa, eta are gehiago, batzuetan ez dut nahi izaten gogokoen ditudan haiek ezagutzea, beldur izaten naizelako. Sei urte dira zinemaldiaren zuzendari naizela, eta 25-28 izar handi ezagutuko nituen (Hugh Jackman, Sigourney Weaver, Denzel Washington, etab.). Esperientzia ikaragarri ona izan da eta bat nator esan duzun guztiarekin. Hau da, izar handiekin ez dugu inolako arazorik izan, inorekin; inork ez digu aparteko eskaerarik egin. Baina batzuetan aurkitzen duzu norbait, ezagutu ere egiten ez duzuna, telesailen bati esker ospetsu egin dena, eta zentzugabekeriak eskatzen dizkizu... Baina nor da hori! Egia da handiek normalean ez dutela arazorik sortzen. Orokorrean esperientzia oso ona izan dut eta batzuk maitagarriak iruditu zaizkit: Glenn Close edo Sigourney Weaver, esaterako. Horiekin apur bat mitomanoagoa bilakatu naiz. Esperientzia oso polita izan da eta bi kasu horietan, adibidez, pixka bat mitomanoagoa egin naiz.

Bestalde, egoerak ere eragina du. Esate baterako, hanka sartzen baduzu —hori guztioi gertatzen zaigu, zinema-jaialdia ekitaldi handia da eta edonor tronpa daiteke—, hasieratik deseroso senti daitezke, eta horrek guztia aldatzen du. Guztioi gerta dakiguke gauza bera, jaialdi batera edo edonora gonbidatzen gaituztenean.

Beraz, ados nago zurekin, aktore handiak zoragarriak izan dira niretzat, eta humanoak direla uste dut; egoera bakoitzaren arabera ere izaten da hori. Esan duzunez, film bat diruagatik egiten duena ez da inplikatuko proiektuan sinisten duena beste, Donostiara maite duen filmarekin datorrenak eta kontratu bat medio gustuko ez duen filma erakustera datorrenak ez dute jarrera berbera izango; horrelako jendea ere izan dugu gurean. Orokorrean, nire esperientzia oso ona da, zuzendari-ardura hartu nuenean espero nuena baino askoz hobea, benetan; gonbidatuak zailagoak izango zirela pentsatzen nuen. Sarritan, zailagoak izaten dira agenteak, aurreko negoziazioak, baina behin bertaratuta, gehienak oso jatorrak izaten dira, jende arrunta dira, normalean oso buruargiak.

J.A.: Horrela da, bai. “Sei urte dira zinemaldiaren zuzendari naizela, eta 25-28 izar handi ezagutuko nituen. Esperientzia ikaragarri ona izan da, izar handiekin ez dugu inolako arazorik izan, inorekin; inork ez digu aparteko eskaerarik egin”.

Zer iritzi duzue gaur egun euskal herritarrek egiten duten zinemaz? Zer behar dugu gehiago aurreratu ahal izateko? ?

J.L.R.: Ni oso baikorra naiz. Urtez urte euskal zineman ekoizten den guztia ikusten dut... eta Loreak mugarri bat izan dela deritzot.

J.A.: Bai, Loreak ikusgarria da.

J.L.R.: Orain, teknologia berriei esker, jende gazte mordoa dago gauza interesgarriak egiten. Herri oso txikia gara, baina bertan egindako 30 film edo gehiago ikusi nituen iaz, horietatik 8 edo 10 interesgarriak, batzuk oso xumeak, beste batzuk ez horrenbeste. Badago belaunaldi bat gauzak egiten jarraitzen duena —hemen ekoizten—, eta gazteak hasi dira bestelako proiektuak egiten. Eta noski, euskal zinegileak mundu osoan barrena zaudete; batzuek 60-70eko hamarkadetan sortu zenuten zinemak fruitu ederrak eman dituelakoan nago. Mundu osoan barrena zaudete, mundua globalizatua da horretarako ere. Madrilera begiratuta, zuzendari, gidoilari, makillatzaile, jantzi-arduradun... ugari ari dira han lanean; “Ikuskak” egin eta euskal zinemaren hastapenetan egon zinetenen atzetik askotariko jende interesgarria etorri da. Euskal zinema oso emankorra izan da, baina jendea ez da bertan gelditu, ezinezkoa baita; hemen aukera batzuk badaude, aurrera egitea badago, baina... Ni harro nago euskal zinegileak Estatu Batuetan zaudetelako. Guretzat, herri modura, ona dela uste dut. Baikorra naiz eta sormen handiko garaia bizi dugula pentsatzen dut.

J.A.: Pozgarria da kontatzen duzuna, gauzak egiten direla entzutea, izan ere, nik ez dut bertako lanaren berririk. Aspaldi bizi naiz kanpoan eta ez dakit zehatz-mehatz zer ari den gertatzen, ez dut iritzia emateko informazio nahikorik.

J.L.R.: Gauzak egiten ari direla iruditzen zait, eta datorren urtea interesgarria izango dela euskal zinemarentzat. Badira film batzuk bukatzeko bidean, beste batzuk egiten ari dira. Batzuk Donostian ikusgai izatea espero dut, eta beste batzuek aurretik nazioartean zabalpena izatea. Ez da garai txarra. Berriro diot, oso txikiak gara; Euskal Herria, Euskal Autonomia Erkidegoa, horren txikiak izateko harro egon gaitezkeela uste dut.

J.A.: Zein ondo, primeran; txalotzekoa da. Euskal zinemaren egoerari buruzko hurbileko kronikaren berri ez nuen; etorkizun ona du eta izugarri pozten naiz. Javier Aguirresarobe eta José Luis Rebordinos.Javier Aguirresarobe (Eibar, 1948) Optika ikasketak burutu eta Kazetaritza ikasten hasi ondoren, 1972an Madrilgo Zinematografia Eskola Ofizialean graduatu zen. Laurogeiko hamarkadako euskal zineman irudi-sortzaile nabarmena izan zen. Filmografia luzea du eta zuzendari askorekin egin du lan, besteak beste, Imanol Uribe, Montxo Armendariz, Jose Angel Rebolledo, Juanma Bajo Ulloa, Victor Erice, Julio Medem... Fernando Colomo, Pilar Miró, Gonzalo Suárez, Ricardo Franco, Jose Luis Cuerda, Mario Camus, Carlos Saura, Trueba anaiak, Pedro Almodóvar eta Alejandro Amenábar zuzendariekin. Estatu Batuetako etapan ere zuzendari entzutetsuen esanetara egin du lan, hala nola, Milos Forman, James Ivory, Woody Allen eta Chris Weitz zuzendariekin. Espainiako Zinematografia Saria eskuratu zuen 2004an. Argazki onenaren 6 Goya sariren jabe (1991, 1995, 1996, 2001, 2003, 2004). Euskal Herritar Unibertsalaren saria (2009). José Luis Rebordinos (Errenteria, 1961) Pedagogia Berezian lizentziaduna. Donostiako Zinemaldiko zuzendaria 2011. urtetik. Hogei urte baino gehiagoz Donostia Kulturako Zinema Unitatea eta Fantasiazko eta Beldurrezko Zinema Astea zuzendu zituen, eta beste zortzi urtez Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldiko zuzendaria izan zen. Euskal zinegileei buruzko saiakera-lanak argitaratu ditu: Elias Querejeta, Montxo Armendáriz, Antxon Eceiza, Julio Medem, Javier Aguirresarobe eta beste batzuei buruzkoak. Asiako zinemaren eta zinematografiako beste gai batzuren inguruko lanak ere eman ditu argitara. 22 urtez Nosferatu liburu-bildumaren zuzendari izan zen.
Partekatu
Facebook Twitter Whatsapp

AURREKOAK

Karmele Aranburu eta Mirentxu Purroy. Kazetariak: Gaur egungo kazetaritzan, prestakuntza, etika eta egiaztatutako iturriak falta dira, eta Wikipedian adituak sobera daude

 

Irakurri

Fernando Escalante eta Ramón Zallo. Soziologoa eta Ikus Entzunezko Komunikazioko katedraduna: Nolako eremu publikoa nahi dugun erabaki behar da, eta horren araberako politika kulturalak ezarri

 

Irakurri

Xabier Insausti eta Margaret Bullen. Filosofoa eta antropologoa: Hezkuntza sistemak ezagutza, sorkuntza eta pentsamenduarekiko gozamena suspertu behar du

 

Irakurri

Josu Chueca eta Francisco Etxeberria. Historialaria eta auzitegiko medikua: Gaur egungo arazo nagusietako batzuk Gerra Zibilaren eta Diktaduraren ondorio dira

 

Irakurri

Luisa Etxenike eta José Javier Fernández Altuna. Idazlea eta historialaria: Humanitateak hezkuntza sistematik kanpo uzten ari dira hain zuzen guztiz onuragarriak direlako

 

Irakurri