Solasaldiak

Elkarrizketa: Miguel Zugaza Miguel Zugaza, Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendaria "Museoen zeregin nagusia beren ondarea gizarteari erakustea da, baina errespetuarekin betiere " * Estibalitz Ezkerra Datorren urteko otsailean bost urte egingo ditu Miguel Zugaza Mirandak (Durango, 1964) Bilboko Arte Ederren Museoko zuzendari gisa. Madrileko Complutense Unibertsitatean Geografia eta Historia ikasitakoa, 1994tik 1996ra bitartean Centro de Arte Reina Sofía Museo Nazionaleko zuzendariordea izan zen. Bilboko Arte Ederretako Museoan sartu zenez geroztik, aldaketa handiak eragin ditu: batetik, Museoa hedatu eta birmoldatzeko lanei ekin zaie, eta beste alde batetik, datorren urtean Museoa Fundazio bihurtzeko erabakia hartu da. Hemendik gutxira mendeurrena beteko du Arte Ederren Museoak. Zein balorazio egingo zenuke orain artekoari begiratuz gero? Museoak ehun urte baino gutxiago izateak oraindik gaztea dela adierazten du. Nazioarteko eta hemengo museo garrantzitsu gehienak askoz ere zaharragoak dira, XIX. mendekoak, baina Arte Ederrena mende honen hasierakoa da. Ez ditu Pradoko Museoak bezala Koroaren bildumak eskuratu, eta ez da Sevillakoa bezala konbentuak desamortizatzean sortu. Gure museoa gaztea da, eta jendeari heziketa artistikoa emateko asmoa dauka. Kutsu anglosaxoia daukala esango nuke; ikusi bestela Estatu Batuetan nolako museoak eratzen diren; Arte Ederren Museoaren oso antzekoak. XX. mendean sortu dira, hutsetik hasita, asmo didaktiko entziklopedikoarekin. Gainera, Arte Ederren Museoak Administrazioaren ekimen publikoa eta ekimen zibila uztartu ditu, eta Estatuko gainerako museoetan ez da horrelakorik ematen. Kontuan izan behar da gure Museoa bildumazale batzuen borondatez sortu zela batzuek beren bilduma osoak eman zituzten , eta gero ekimen pribatu horri erakundeak gehitu zitzaizkien: Bizkaiko Foru Aldundia, udala, eta geroago, Eusko Jaurlaritza. Beste alde batetik, museo honek ez die inolako mugarik ezarri bildumei. Hasiera hasieratik arte guztia interesatuizan zaio, bai iraganekoa, bai garaikidea (aipatu iraganeko artearen historiari buruzko bilduma bat daukala). Gainera, ez dio hemengo arteari bakarrik begiratzen, kanpokoarentzat ere zabalik dauzka bere ateak. Alde horretatik, ez dauka muga geografikorik: batean euskal artea izango du, beste batean espainiarra, beste batean nazioartekoa, eta bilduma zaharra edo garaikidea izan daiteke. Bisitaldi bakar batean Espainiako eta nazioarteko artea halako ikuspegi zabalarekin erakusten duen museo bakarra da Espainian. Azken urteotan gora egin du Arte Ederretako Museoak izan dituen bisitarien kopuruak. Guggenheim Museoak izango zuen tartean zerikusirik. Bi elementuk eragin dute bisitarien kopuruaren igoera. Bata, hasiera batean negatiboa dirudiena: 97an, Guggenheim Museoa zabaltzear zegoela, sarrera kobratzen hastea erabaki genuen. Bigarren elementua, Guggenheim Museoa zabaldu izana da, eta hori positiboa da, jendea ekartzen duelako. Bi elementuak oso garrantzitsuak eta oso positiboak izan dira, urteroko bisitarien kopurua asko hazi delako. Azken lau urteotan bikoiztu egin dela esan genezake. Sarrerak dohain izaten jarraitu izan balu, zifrak ziurrenik ikusgarriagoak izango ziratekeen; horrek nolabait eutsi egin dio bisitarien hazkundeari. Baina, nolanahi ere, garapena oso positiboa izan dela iruditzen zait. Guggenheim Museoari esker jende gehiago etortzen zaigu, beste mota batekoa, Erkidegotik kanpokoa, nahiz eta hurbiltzen den jende gehiena hemengoa den, Bilbokoa eta Autonomia Erkidegokoa. Bisitariak oso kualifikatuak dira, zeren eta Ameriketatik, Londrestik, Paristik edo Bartzelonatik Guggenheim ikustera datorrenak benetako interesa dauka, ongi ezagutzen du artea, eta hori oso positiboa da. Beraz, egia da jende gehiago datorrela, baina jende horrek, gainera, askoz ere maila handiagoa exijitzen die museoei eta kultur elkarteei, eta horrek beti prest egotera behartzen gaitu. Horren aurrean, museoak ezertan aldatu behar izan al du bere kultur eskaintza? Hain zuzen ere hedatzekoeta birmoldatzeko lanak hasi genituenean piztu zitzaion jendeari Bilborekiko eta Bilboko museoekiko interesa. Azken bi urte hauetan gure bildumaren zatirik erakargarriena murriztu samarra erakutsi behar izan dugu, obrek bitartean aurrera jarraitu ahal izateko. Oztopo handi samarra izan da Museoarentzat, baina obra horiek egin beharrekoak ziren. Hobe zatekeen Guggenheim Museoa zabaldu baino bi urte lehenago egin izan bagenitu, orain eroso ibili ahal izateko, baina tamalez ez da hala izan. Hala ere, Museoak oso maila ona izaten jarraitu du, batik bat aldi baterako erakusketetan. Aurtengo urteari bakarrik begiratuta, adibidez, apartak izan dira erakusketak: Caravaggioren obren aukeraketa bat, bikaina, bodegoi espainiarrak (Museo honetan izan den erakusketarik garrantzitsuenetarikoa), San Pedroren malkoak, Zuloagatarren damaskinatua, Gauguinen atzerabegirako eder bat, orain Zurbarani buruzko erakusketa bat dago ikusgai, eta abar. Neurriak txikituta eta gaitasuna murriztuta eduki arren, hiritarren beharrei erantzuten darrai. Eta, Museoa bere ahalmen erdiarekin martxa onean doala ikusita, erabat osatuta egotean, zerbitzu guztiak prest dauzkanean eta zuzendaritza finkatuta, askoz ere etorkizun hobea izango duela uste dugu. Guggenheim Museoarekin batera, sarrera bakar bat ipiniko zenutela iragarri zenuten duela zenbait denbora. Bestelako harremanik ba al daukazue zuen artean? Eta Estatuko edo nazioarteko gainerako museoekin? Oso harreman estua daukagu hiriko museoekin, ez Guggenheimekin bakarrik, baina harreman hori hobetu daiteke, eta hain zuzen ere helburu hori daukagu datozen urteotarako: eskaintza bateratu zabal bat izatea, hiriak bere museotan zer eskaintzen duen ezagutaraztea. Bisitari gehienak Guggenheimera joaten direnez, erakarpen indar hori beste museoetarantz bidera daiteke. Gauza interesgarri asko egin dira, Arte bonoa adibidez, edo Museoan sortutako lagun arteko harremana, baina oraindik gauza asko egin behar ditugu. Nazioarteko harremanak eta Estatu mailakoakerakusketa eta proiektu zehatzen inguruan sortzen dira, baina ezin da esan egiturazko harremanak direnik. Azken urteotan museoak asko ari dira aldatzen, eta horrek kritika batzuk eragin ditu. Sektore batzuen esanetan, museoen helburu nagusia jendea erakartzea bihurtu da, eta nolabait baztertu egin dituzte berez dagozkien funtzioak. Ez dut uste museoei interes soziala piztu nahi izatea lepora dakiekeenik, azken batean artea demokratizatzeko helburuarekin sortzen direlako. XVIII. mendearen erdialdeko gizarteak ez zeukan artera hurbiltzeko aukerarik. Lehenengo museoak Frantses Iraultzaren ondoren sortu ziren, eta beren helburua jendeari klase gorenaren bildumak erakusteko aukera ematea zen. Ez dauka zentzurik museoei artea ahalik eta gehien zabaldu nahi izatea kritikatzea. Bisitariak bereganatzearren edukiak aldatzea, edo museoekin ondoegi ezkontzen ez diren bitartekoak erabiltzea beste kontu bat da. Nik uste dut normalean artearekin zerikusi gehiegi ez daukaten elementu artistiko kulturalak ikuskizun modura erakustea leporatzen zaiela museoei. Nire ustez, gure funtzio nagusia gure ondarea gizarteari erakustea da, baina errespetuarekin betiere. Alde handia dago museo kontserbadore baten ikuspegitik egitearen eta ekintza espekulatibo berrien ikuspegitik egitearen artean. Museo batek, nazioarteko artearen azken joerak erakutsi beharrean, modarekin lotutako zerbait erakusten baldin badu, agian jende gehiago erakarriko du, baina ez dakit edukia aldatzen bere benetako helburua betetzen ote duen. Nik uste dut artea konfidantza kontua dela. Hala ere, museo asko topera iristen ari dira, ezin dute erakartzen duten jende kopurua baino gehiago erakarri, baina aurrera egin behar dute, espektatiba berriak sortu, eta hori ikuspegi ortodoxoak alboratuz egiten dute. Horregatik antolatzen dituzte artistiko kultural hutsak ez diren arloei buruzko erakusketak. Guggenheimeko motozikletei buruzko erakusketa, adibidez, artearekin baino gehiago, kulturarekin dago lotuta. Museoek horrelakorikegin al dezaketen? Ba bai, zergatik ez. Baina horrelako gauzek, nire ustez, konfidantza eza sortzen dute arte purista eta ordoxoen artean. Fundazio handiek antolatutako erakusketa handiosoek gauza bera egiterik ez daukaten museoak nolabait kaltetu egiten dituztela esan al daiteke? Ez da baliabideen kontua; irizpide kontua da. Ez dut uste motozikletei buruzko erakusketa bat antolatzea Picassori buruzko bat antolatzea baino garestiagoa izango denik, alderantziz. Baina erakusketa horiek artistiko kulturalak baino errentagarriagoak dira, jende gehiago erakartzen dutelako. Museo batek bere izaeratik pixka bat aldentzeko gaitasuna edukiz gero, jende gehiago erakarri ahal izango du. Krensek oso proposamen burutsu eta erakargarria egin du Guggenheim bezalako museo garaikide purista batek bizirauteko (New Yorkeko Guggenheim Museoa XX. mendeko artearen bildumarik zurrunenetarikoa delako). Hori esparru mugatu batetik ateratzeko modu bat da, kronologiatik ihes egiteko modu bat. Txinari buruzko erakusketak, adibidez, 5.000 urte hartzen ditu bere baitan. Baina arteak berak ere mugak gainditu eta esparru zabalagoetarantz jotzen du. Erakusketek kutsu kulturala daukate, motozikleten edo Armaniren erakusketak bezala. Museoak, horrela, bestela lortuko ez lituzkeen bisitariak erakartzen ditu. Guggenheim batek egin ditzake horrelako gauzak, baina Bilboko Arte Ederren Museoak ez, bere funtzioak (hezitzailea, kontserbatzailea, ikerlea eta abar) muga tradizionaletatik atera gabe bete behar dituelako, museo klasiko eta modernoaren premisak modu enfatiko batean mantenduz. Arte Ederren Museoa fundazio bihurtuko da epe laburrera. Zein helburu ditu aldaketa horrek? Aspalditik aritu gara asmo hori aztertzen, Guggenheim Museoa sortu baino lehenagotik, baina Guggenheim Museoa baliabide propioekin ezin hobeto zebilela ikustean hartu dugu azken erabakia. Egitura juridiko berri bat sortu nahi dugu, batetik gizarte zibilak museoa mantentzen eta jarduera finantzieroa zabaltzen parte hartzeko, eta bestetikMuseoak irizpide enpresarialagoak jarraitzeko. Nik uste dut azken urteetan Museoak garbi utzi duela baliabideak sortzeko daukan gaitasuna. Alde horretatik, oso positiboa izan da sarrera kobratzen hastea eta babesleak onartzea. Oso museo espainiar gutxik daukate gure autofinantziazio maila, %30 ingurukoa, Guggenheimek salbu. Dimentsio finantziero handiagoa eman nahi diogu Museoari, eta administrazioak jarraitu beharreko politika gizarte zibilarekin bat etortzea ere nahiko genuke. Horrek barne antolaketan aldaketa batzuk eskatuko ditu. Nik uste dut aurrera jotzera bultzatuko gaituela. Eta obrak eskuratzeari dagokionez? Hori, museo bateko zuzendariak pertsonalki egin dezakeen gauzarik garrantzitsuena da. Erakunde batentzat garrantzitsuena, erakusketekin batera, bere bildumetan esanahi berezia daukaten elementuak izatea da, eta nik espero dut Museoak nortasun juridikoa aldatu eta fundazio bihurtzean nazioarteko espiritua berreskuratuko duela. Jendeak dohaintzak egin ahal izateko erraztasunak ematen ere saiatukogara. Fundazio bihurtutakoan Museoak jarduera kulturalak indartzeko asmorik ba al du? Bai noski. Museoa hedatzerakoan, zerbitzu berriak eskainiko ditugu (liburutegia, errestaurazioa, heziketa, etab.). Orain arte ezin izan ditugu eskaini bitarteko eta azpiegiturarik ez geneukalako. Eskolako haurren heziketaren aldetik, Museo hau lehenengoetarikoa da. Hedapenaren helburuetako bat programa didaktikoak berritzea da, eta Museoak eskaintzen dituen zerbitzuak zabaltzea. Denborarekin xehetasun gehiagorekin azalduko ditugu proposamen horiek. Zein erakusketa izango ditugu aurki ikusgai Arte Ederren Museoan? Erakusketarik garrantzitsuena, Museoaren beraren bilduma izango da. Datorren urteko urria inguruan egongo da prest. Aurkezpena egiteko, Guggenheimen inaugurazioa hartuko dugu erreferente gisa. Proiektu asko dauzkagu, baina garrantzi gehiena daukana Museoaren bilduma izango da. Beste alde batetik, interesgarria izango da baita datorren urtearen hasieran izango den AlbertMarquet margolariaren erakusketa. Horretarako Burdeosko Arte Ederren Museoarekin gabiltza harremanetan. Bete nahiko lukeen beste helbururik ba al dauka Arte Ederren Museoak? Nire ustez garrantzitsuena da Museoak hazitzen joateko aukera handiak dauzkala. Azken urteotan museoen artean bere lekua egitea lortu du, baina oraindik askoz ere gehiago haz daiteke. Gauza asko lortu ditu, baina hala ere arlo finantzieroan, administratiboan, jardueretan, bildumetan eta abar asko dauka egiteko. Fundazioa sortzean eta zerbitzu berriak eskaintzeko instalazioak prest izaterakoan ekingo dugu horri. Museo honek garrantzi handia dauka Guggenheim Museoaren osagarri modura (hein batean, instalazioak ez direlako orain arte prest egon), baina daukana baino garrantzi handiagoa har dezake. Ez dio zertan Guggenheimen osagarri izateari utzi behar, baina bai jaso ditzakeela bisitari gehiago, eta gizarteak berak partehartze zuzenagoa izan. Oso museo gutxik daukate horrelako harremana hiritarrekin, eta alde horretatik eredugarria izango litzateke gurea. Ikusten denez, kulturaren arloan bide garrantzitsua daukagu aurrean. Argazkiak: Estibalitz Ezkerra Euskonews & Media 113.zbk (2001 / 3 / 2 9) Eusko Ikaskuntzaren Web Orria

Partekatu

• LEER EN ESPAÑOL

GAIA

Artxiboak, liburutegiak eta museoak

AURREKOAK

Irakurri

Irakurri

Irakurri

Irakurri

Irakurri