Pablo Malo. Zinemagilea: Kalitatezko eta ikustea merezi duten lanekin lotuta ikusi nahi dut neure burua
2007-06-01
SALA, Teresa
BELAXE. ITZULPEN ZERBITZUA
Italiako Viareggio hiritik itzuli zara oraintxe. La sombra de nadie aurkeztu duzu han. Nola hartu dute?
Oso ongi. Hautatutako hamar lanetatik, gurea zen suspenseko film bakarra. Harritzen nau horrek. Nik uste nuen La Sombra de nadie publikoarentzako filma izango zela, zinemalditako filma baino gehiago. Baina zinemalditako filma ari da gertatzen. New Yorken izan gara, eta Nantesen ere bai. Oraintxe ipini dugu filma merkatuan. Jendeak harrera ona egin dio, eta interesa agertu du istorioaz. Gainera, bestelako publiko batekin ikusi nahi nuen.
Idatzita daukazu jadanik hirugarren film luzearen gidoia: Las huellas del agua. Hor, gurasoen eta haien haur nerabeen arteko harremanak ageri dira.
Film bat egiten dudan bakoitzean, generoa aldatzen saiatzen naiz, gehiago gozatzen baitut. Orain, gurasoei eta haurrei buruzko film bat egin nahi dut, iruditzen baitzait bere neurritik eta mugatik irten dela heziketaren gaia. Iruditzen zait oso une bitxian gaudela, hau da, nerabeek munduko eskubide guztiak dituzte, baina ez dute betebeharrik onartzen. Gurasoek uko egin diote haurrak hezteari, eta eskoletan zeharo gainezka eginda dago egoera. Gogo handia dut gurasoen eta haurren arteko harremanaz aritzeko, eta, batez ere, geure haurren adiskide izan gaitezkeelako ideia zentzugabe horretaz aritzeko. Adiskideak etxetik kanpo bilatu behar dira. Nire iritzian, oso oker gaude, eta munstroak ari gara sortzen. Era berean, itxuragabeko gauza iruditzen zait haur batek 600 euroko oparia jasotzea, hori ia guraso baten hileko soldata baita. Haurrei sartu diegu buruan edozer eduki daitekeela, eta gogora etorri eta berehala eduki daitekeela, gainera. Ederki ordainduko dugu hori egunen batean.
Gizarte-salaketa film bat al da?
Ez. Generoa aldatu nahi nuen bakarrik. Bi aiten eta haien semeen istorioa jorratu nahi nuen. Aitetako bat jelos da semeaz, eta beste semea lotsatu egiten da aitaz. Udako eta urbanizazio bateko egonaldiko testuinguruan aztertu nahi nituen gai horiek. Egun, gizartea aldaketa izugarriak ari da jasaten. Ez dut ezer salatu nahi, ez baitut uste zinemak ezer harro dezakeenik ildo horretan. Frio sol de invierno eta La Sombra de nadie filmen ondoren, egungo istorio bat, gurasoen eta haurren arteko harremanen istorio bat kontatu nahi nuen.
Komedia gisa kontatuko al duzu?
Ez dakit. Oraingoz, ez zait atera drama tankerakoa. Nik komedia kutsu batekin leundu nahi izaten dut beti drama. Komedia bihurtu gabe, hori genero konplexu, zail eta serioa iruditzen baitzait. Nire iritzian, urte asko du komedia ona ikusten ez dugula espainiar zineman. Nirea istorio sozial bat izango da, filmak genero batean sailkatzea atsegin ez bazait ere. Film bakoitzak bere ibilbidea du.
Lehenik drama egin zenuen, hurrena suspensea, eta orain istorio sozial bat. Aspergarri gertatzeko beldur?
Beti esan dut ikuslea ez aspertzeak obsesionatzen nauela. Film baten prozesuak urteak iraun dezake, eta horrekin du zerikusia generoa aldatzeak. La sombra de nadieko suspensean lanean bi urte eman ondoren, ez nioke inolaz ere berriro suspenseko film bati ekingo. Ipar Amerikako ekoizpen-etxe batek interes handia agertu zuen filmaz, eta Estatu Batuetan remake bat egiteko aukera ikusi genuen, nahiz eta ezerezean geldituko den segur aski. Estatu Batuetan film bera egiteko aukera gogora etorri, eta interesgarria iruditzen zait, baina, printzipioz, ez nuke nahi. Batik bat, filma eginda dagoelako jadanik, eta ez zaidalako gustatzen generoak errepikatzea. Buru-belarri gai batean sartuta urte batzuk eman ondoren, orrialdea pasatzea, burua aireberritzea eta beste istorio batean sartzea gustatzen zait.
Bakardadea hor da beti zure pertsonaia guztien izaeran.
Bai. Iruditzen zait oso pertsona bakartiz osatutako gizarte batean bizi garela, eta nagusiki Internet bidez komunikatzen direla elkarrekin. Madrila noanean, bakardade asko ikusten dut; jende ugari ikusten dut, baina ohartzen naiz pertsonak oso bakarrik daudela. Iruditzen zait gaitz sozial nagusietako bat dela. Jendea bakarrik sentitzea nire istorioen leitmotiv bat da: pertsona gizartearen erdian dago, eta ezin da komunikatu inorekin. Lehen, munduko gauzarik normalena zen gatza eskatzea bosgarreneko bizilagunari. Egun, aldiz, bitxia litzateke. Pentsatzen dut era horretako gauzak asko okertu direla. Ihes egin dugu herri txikietako gizarteetatik. Hor, guztiek guztiena zekiten. Eta beste muturrera joan gara. Orain, bizilagunez inguraturik bizi gara, baina ez dakigu nor diren. Gaur, iraungitze-data dutela jakinda joaten gara ezkontzetara. Lehenago, aldiz, betirako izango zela uste genuen.
Zure filmetan, gauza ugari gertatzen da, eta, maiz, pertsonaiek istorio bat baino gehiago daukate.
Zinema egin dudan guztietan, asko gustatu zait beti pertsonaien istorioak kontatzea. Aktoreekin aritzea atsegin dut, eta iruditzen zait funts handiko rolak eman behar zaizkiela, gogotik egin ditzaten. Sinesmen handia dut halabeharrean. Nire adiskide onenak eta biok Donostiako Astoria zinema-aretoan ezagutu genuen elkar, ez berak eta ez nik ikusteko asmorik ez genuen film batean. Aspaldiko andregai bat diskoteka batean ezagutu nuen, eta orduan ere bertara joateko asmorik gabe heldu nintzen hara. Kale baten ordez beste bat hartzeak ondorio handia izan dezake bizitzan. Iraganean gertatutako istorioek ere kezkatze naute. Norberak ez ditu bizi izan, eta ez du izan haietan eragiterik, baina bat-batean eragin egiten digute: eztabaida gogorra izan duten aitona eta aita, elkarrekin hitz egiten ez duten bi anaia... Beti harritu nau nola jolas egiten duen halabeharrak pertsonen bizitzekin, eta beti gustatu zait era horretako gaietan sartzea. Pablo Malo eta José Luis García Pérez.
La sombra de nadien, Lekarozko barnetegiak harritzen du bereziki, pertsonaia bat gehiago dirudi.
Jendea zinemara joan dadin, istorio bat baino zerbait gehiago eskaini behar zaio. Orain, ikus-entzunezko bitarteko ugari da, etxean bertan ikus daiteke zinema, telebistan, ordenagailuan edo sakelako telefonoaren bidez. Ahalegin berezia egin behar da, ikusleari zerbait gehiago eskaintzeko, eta, nire iritziz, filmak karga estetiko handi batez hornitzea da zerbait gehiago hori. Frio sol de invierno bazterreko pertsonaia batzuen istorioa zen, baina toki eta dekoratu ederrak aukeratu nituen hura egiteko, berariaz. La Sombra de nadien ia gauza bera gertatu zen; suspenseko istorio bat zegoen, baina baita kokaleku indartsu batzuk ere, oso nabarmenak gertatzen baitziren beti; sekuentzia bakoitza leku desberdin batean gertatzen zen. Kokalekuak oso garrantzitsuak dira. Begiak alaitu behar zaizkio zinemara doanari, pantailan aurkituko duenarekin.
Hasieratik izaten al dituzu kontuan kokalekuak?
Bai, beti. Badira gela bakar batean gertatzen diren filmak, baina iruditzen zait oso istorio indartsua behar dela ikuslea ez dadin asper ordu eta erdi pantailaren aurrean egonda. Nik bi alderdiak batu nahi izaten ditut: jarraitzea merezi duen istorio bat eta ikustea merezi duten kokaleku batzuk.
Non filmatuko duzue Las huellas del agua?
Horretan daukagu burua oraindik. Garbi daukat luxuzko urbanizazio batean gertatuko dela, baina iragana gogorarazi behar du. Urbanizazioa baso batean egongo da kamuflatuta, heskai handiren artean. Ez zaizkit interesatzen etxe adosatu elkarren berdinak eta batere nortasunik gabeak. Berezko nortasuna duten kokalekuak bilatu behar ditugu.
Aukeratu al dituzu aktoreak?
Ez, aktoreak aukeratzea zuzendariari dagokio, eta aktoreei berei. Zeren, Almodóvar edo Amenábar ez banaiz, ez baitut uste inongo aktorek itxarongo didanik edo dena utziko duenik nirekin lan egiteko. Gainera, lanbide honetan ezuste asko izaten da. Arriskutsua deritzot aktore jakin batentzat idazteari. Nik, gidoia idatzi dudanean, neure gogoko aktoreak bilatzen ditut. Begiz jota dauzkat espainiar zinemako profesional batzuk. Haiekin lan egin nahi nuke, eta uste dut harrapatuko ditudala pixkanaka-pixkanaka, film bat egiten dudan bakoitzean. Egin ditudan bi filmetan niretzat aritu diren aktore guztiak ere, lehendik neuzkan begiz jota: Marisa Paredes, Unax Ugalde, José Luis García Pérez, Vicente Romero, Marta Etura...
Bi film luze egin dituzu denbora nahiko laburrean. Erraza izan al da?
Denbora laburrean egin ditut, bai, beste batzuek zazpi edo hamar urte behar izaten baitute film bat egiteko. Halere, zailtasun ugari izan genuen Frio sol de invierno osatzeko; batez ere, ni zuzendari berria nintzelako, eta istorioa ere, nahiz eta jendearen gustukoa izan, gogorra zelako. Erakundeak eta telebistak ez ziren gehiegi fidatzen, ez zekiten zer egin behar zuen zuzendari berri batek hain istorio gogorrarekin. Baina lortu genuen, eta, gainera, sari asko irabazi genituen. Egia da, bai, horrek asko lagundu zigula La sombra de nadierentzako finantziazioa eskuratzen. Bigarren film hori oso gustukoa gertatu zaio jendeari. Ez da guk nahi bezain luzaroan egon ikuskizunetan, baina lehenengoak baino diru gehiago ekarri du. Lagunduko ahal digu Las huellas del agua egiten!, eta ez dakit buruhauste gehiago edo gutxiago izango dugun. Baina ez dut bi urtez behin film bat egiteko asmorik; ideia ona datorkidanean bakarrik egin nahi dut film luzea. La sombra de nadie filmatu nuenean, bagenuen jadanik Las huellas del aguaren istorioren tratamendu bat. Nik Eusko Jaurlaritzan nuen aurkeztua proiektua, eta diru-laguntza bat eman zidaten. Luis Goyaren heriotzaren eragozpen dramatikoa izan dugu irailean. Geuk hartu dugu ekoizpen-etxea, eta Luisek egingo zituzkeen bezala egin nahi ditugu gauzak. Ez dut uste inolako arazorik izango dugunik, guztiak iritzi berekoak baikinen, eta guztiok lan egiteko eta funtzionatzeko era bera baikenuen. Baina zailtasunak baldin baditugu aurrera egiteko, Luis zen makina indartsua falta delako izango da. Hor gaude, eta iruditzen zait bi film on ditugula eskaintzeko, baina iruditzen zait halaber zailtasun gehiago izango dugula orain, Luisek dohain berezi bat baitzuen finantziazioa eskuratzeko eta jendea liluratzeko. Luis Goya.
Non hasten da istorio baten sorkuntza?
Frio sol de inviernon, hauxe izan zen leitmotiva: bazterreko giro batean eta leku bat gabe bizi den pertsona batek inguru aberatsago batekin lotura edukitzea. Horixe izan nuen eragile, hots, zer aukera izango ote zituen pertsona batek toki batean edo bestean jaio izan balitz. La sombra de nadie, berriz, behin beste munduarekin izan nituen esperientzia batzuetatik sortu zen, esperientzia horiek dezente eragin baitzidaten orduan. Betidanik neukan neure mamuez eta beste munduko gaiez film bat egiteko tentazioa, bi gaiak lotzen nituela. Las huellas del aguan, aldiz, bi belaunaldi ipini nahi ditut aurrez aurre. Erakutsi nahi dut seme-alabak bezain nahastuta egon daitezkeela gurasoak ere. Istorio horiek kontatzeko, inguruan behar dudan guztia sortzen dut, baina bada beti ideia nagusi bat, eta horrek asmarazten dizkit pertsonaiak eta istorioak.
Esan duzu esperientzia bat izan zenuela beste munduarekin?
Aspaldi, hamalau edo hamabost urte nuenean, ouija bat jokatu nuen beste lagun batzuekin, eta oso gauza bitxiak gertatu ziren: edalontzia bere kasa mugitu zen, kandela itzali zen... Harrezkero, inork ezer esaten badit espirituez, dena sinesten dut. Iruditzen zait, oso ateoak bagara ere, guztiok dugula beti gogoan heriotza. Maite dugun jendea noizbait joan egingo dela pentsatzeak ekartzen digu gogora beharbada badela beste mundu bat. Pertsona batzuek terapia bikaina dute, fedea, baina ez daukagunok zirkunstantzia ahul batzuei heltzen diegu, eta pentsatzen dugu badatekeela agian beste zerbait. Hau ez dela zentzugabekeria bat, non urte batzuetan pertsona batzuk elkarrekin gauden, gero sekula gehiago elkar ez ikusteko. Jaio aurretik badela zerbait pentsaturik, agian pentsa dezakegu badela zerbait hil eta gero ere. Baina bizia deritzan gauza bitxi honetan gaudenez, amets egiten dut (La sombra de nadien egiten dudan bezala) bi mundu horiek elkarrekin lotuta egon daitezkeela.
Zergatik hautatu zenuen zinemaren bidea istorioak kontatzeko?
Beti gustatu zait irakurtzea, egun batean istorioak idaztea bururatu zitzaidan, hurrena ohartu nintzen izugarri maite nuela argazkigintza, eta margotzea, eta, azkenean, jabetu nintzen arte horiek guztiak batzen saiatzen dela zinema. Zineman arte mota ugari elkartzen dira, bakoitza bere aldetik oso indartsuak dira, baina batzen direnean eta gauza ongi ateratzen denean, emaitza ikusgarria da. Arrosaren izena irakurri nuen, eta gustatu zitzaidan, baina ez du zerikusirik filmak sortu zidan atsegin izugarriarekin. Zinema egitea hauxe da: asmatu dudan istorio bat kontatzea, areto batean ilunpetan eserita dauden 500 edo 600 lagunek ikus dezaten. Hori ongi irteten denean, magikoa da.
Izango dituzu gogokoen batzuk.
Baditut oso gustuko film eta liburu batzuk, ez egile zehatzak. Almodóvar gustatzen zait; haren gauza batzuk oso gustukoak ditut; beste batzuk, ez hainbeste. Fernando Trueba, Julio Medem eta Alejandro Amenábar ere atsegin zaizkit. Segur aski, zuzendari guztiek dituzte nire gogoko filmak... Jakina, Woody Allen guztiak baino gorago dago. Garbi daukat haren film okerrena beste zinemagile batzuen onena dela. Askok Allenen filmik okerrena eduki nahi lukete beren filmografian. Baina gauza bera gertatzen zait liburuekin. Karrerak gorabeherez beteta daude. Jarraitzen dut batzuen lana gutxi edo asko, baina batzuetan asmatzen dute, eta beste batzuetan, ez hainbeste. Arreta piztu didaten filmak: Leolo, El año de las luces, Arrosaren izena, La princesa prometida, Al final de la escalera eta beste batzuk. Neil Jordanen film batzuk izugarri atsegin zaizkit, eta baita James Ivoryren batzuk ere. Eta baita, jakina, Cohen anaiak, Spielberg, Gus van Sant, Scorsese, etab. ere. Asko dira.
Donostian bizi zara eta egiten duzu lana. Ez al duzu sentitzen Madrila aldatzeko premiarik?
Den-dena Madrilen kontzentratuta ez egotea lortu dugu. Ederki egin daiteke zinema beste toki batzuetatik ere. Beharbada, aktoreek bai dutela han bizitzeko premia handiagoa, baina zinema ikuspegi teknikoago batetik egiten dugunok badaukagu Madrila joan, egin egin beharrekoa eta etxera itzultzerik. Nik, behintzat, ez dut galdu nahi hemen daukadan bizitza, ez ditut galdu nahi familia eta adiskideak. Horiexek asetzen naute benetan. Madrilen daukadana zinemarekin lotuta dago, oso endogamikoa da, han egotea etengabe zinemaz aritzea baita, eta nik uste dut beharrezkoa dela aireberritzea. Badira zinema baino gauza garrantzitsuagoak bizitzan, eta neuri ere distantzia hori hartzea gustatzen zait. Atsegin dut zinema, horixe dut lanbidea, eta pozik nago, baina beti jakin dut bizitza askoz gehiago dela areto bat eta pantaila bat baino.
Zer helburu duzu? Zinema egitetik bizitzen jarraitu nahi dut, eta kalitatezko eta ikustea merezi duten lanekin lotuta ikusi nahi dut neure burua. Ospea higuingarria zait. Ez dut ulertzen jendeak ospea bilatzea. Pablo Malo (Donostia, 1965) Filmografia: - 1994. Tres Minutos y Nora. Film laburra bideoan - 1996. El ángel de mármol. Lehen film laburra zineman - 2000. Jardines deshabitados. Bigarren film laburra zineman. 50 zinemalditan baino gehiagotan hartu du parte, eta hamahiru sari irabazi ditu. - 2002. Angé, la leyenda del Pirineo. Animazio-filma. Gidoilari gisa aritzen da. - 2004. Frio sol de invierno aurkezten du Donostiako Zinemaldian, bere lehen film luzea. Protagonistak: Unax Ugalde, Javier Pereira eta Marisa Paredes. Zuzendari Gazte Hoberenaren Goya Saria jasotzen du. - 2006. La sombra de nadie estreinatzen du, nagusiki Nafarroako Lekarozeko barnetegian filmatutako suspense-filma. Protagonistak: José Luís García Pérez, Vicente Romero, Manuel Morón, eta Philippine Leroy-Beaulieu aktore frantsesa.
