Juanma Bajo Ulloa: "Si no hubiera hecho cine, ahora estaría enfermo o sería delincuente habitual".

2003-02-14

DIAZ DE MENDIBIL, Ismael

Entrevista: Juanma Bajo Ulloa Juanma Bajo Ulloa, director de cine Si no hubiera hecho cine, ahora estaría enfermo o sería delincuente habitual * Ismael Diaz de Mendibil Juanma Bajo Ulloa es de ese tipo de personas que no deja indiferente a nadie. Comprendido por unos e incomprendido por otros, lo que nadie puede negar es que nos encontramos ante uno de los mejores directores de cine de los últimos años. Sus tres películas, "Alas de mariposa", "La madre muerta" y "Airbag", han sido tres éxitos de público, muy a pesar de las críticas y las polémicas que le persiguen. Tras el intento fallido de "Capitán Trueno", Bajo Ulloa nos asegura que tendremos posibilidad de ver su cuarta película en la gran pantalla. Nosotros la esperamos ansiosos. Sin tienda de fotos familiar y sin padre fotógrafo, ¿Juanma Bajo Ulloa sería director? Yo creo que no. Yo creo que sería músico, o algo relacionado con cuidar animales, estudiarlos o grabarlos en documentales, porque me llevo mejor con los animales que con las personas. En el colegio lo que mejor se me daba, con poco esfuerzo, era la música. Esta es una de las cuestiones que está mal planteada en la educación, porque en el colegio no se potencia lo que se te da bien. Pero por la profesión de mi padre tenía mucha información sobre el mundo de la imagen y... Desde pequeño hacía fotos, pero extrañas, naves volando, con efectos especiales... Un día, viendo "La guerra de las galaxias", al salir del cine pensé: "¡Qué bien estaba dentro y que mal se está fuera!". Aquello fue definitivo. El mundo real no me gustaba mucho, y menos de pequeño, y entonces el cine me dio la posibilidad de unir la imagen que conocía con la música que me apasionaba. Todo ello, contando historias, otra de mis pasiones, porque siempre he sido muy peliculero y graciosete. ¿Usted se considera un rebelde? En función de con quien me comparen. ¡La sociedad actual es tan mansa! Me rebelo contra un señor que no me quiere pagar o que quiere engañarme. Le pongo un ejemplo:Cuando éramos más jóvenes, y te decían los compañeros: "No voy a ir a la mili". Luego llegaba la hora de ir a la mili e iban a la mili. Yo pensaba, pero estos son tontos. "Total, ¿para qué vas a pelear?", "cuanto antes se pase, mejor". No querías no ir a la mili, pues haz algo. Con lo que, terminó "imagen y sonido", pero nunca fue a recoger el título. Yo estaba haciendo algo que pensaba que me iba a interesar, y resulta que de doce asignaturas, nueve no tenían nada que ver con imagen y sonido. Matemáticas, religión, gimnasia... Yo me preguntaba: "Pero, ¿para qué estudio esto?". Me sentía muy frustrado. Mientras hacía mis cortos, iba aprobando. Eso sí, era reprimido por parte de algunos profesores por hacer cosas fuera de clase, por una especie de celo absurdo. Quise demostrar que podía aprobar imagen y sonido, pero como no me interesaba, no fui a recoger el título. En sus dos primeras películas, "Alas de mariposa" y "La madre muerta", mostró experiencias infantiles traumáticas. Eran películas que atraían por su crudeza. Mi infancia no fue nada agradable, sino más bien dramática. No son autobiográficas, porque eso no interesaría a nadie, y sería muy egocéntrico, pero sí que muestran sentimientos vividos. Me han servido de terapia. Si no hubiera hecho esas películas, ahora estaría enfermo, sería delincuente habitual o terrorista. Me han servido para exteriorizar traumas o fantasmas que tenía dentro, que eran dolorosos. No utilizo hechos reales, sino sentimientos reales. ¿Usted es de los que tiene amigos, pero también enemigos? Estos que dicen que tienen muchos amigos, a mí me hacen mucha gracia. Puedes tener cuatro amigos, tres amigos, dos, uno... El que dice que tiene 10 o 20, creo que está muy equivocado y que es un iluso. ¿Enemigos? Cuando empecé a ser popular, sí que había una cosa que me sorprendía muchísimo. Era lo de la gente que no me conocía y hablaba mal de mi. ¡Joder! Este tío no me conoce de nada, y me está insultando en un periódico, y miles de personaslo están leyendo, y mi madre, y mi familia de Donosti... Yo no sería capaz, pensaba: "Pero, ¿qué le pasa a éste?". Al final obtuve la respuesta. Tú representas para el que te insulta algo que le duele, algo que no ha conseguido él... ¿Qué tal le han tratado los periodistas? Más que de periodistas, prefiero hablar del periodismo como profesión. A mi me ha desilusionado el mundo del periodismo. Cuando era pequeño, pensaba que los periodistas descubrían la realidad, y la contaban. Claro, al ver lo que hay, es como descubrir que tu héroe es yonqui. No se dice la verdad, se manipulan las cosas, importa más lo que parece que lo que es, importa más el escándalo que la noticia... En el panorama actual de la industria del cine, ¿Juanma Bajo Ulloa es un director incómodo? ¿Se siente marginado por dicha industria? Es un sentimiento mutuo. La industria del cine esta muy relacionada con la economía y el poder. Periódicos, radios, televisiones, cine, internet, literatura, música... todo lo que es de cara al público, y todo lo que genera poder y dinero, está en muy pocas manos. Son pocas manos, pero controlan todo. Entonces, si tú generas beneficios, y con tu trabajo puedes hacer ganar dinero a terceros, o les puedes dar fama, eres interesante. Intentan captarte, si te compran, tú trabajas ya para esa máquina, yo le llamo máquina. Si eres dócil, eres de puta madre, y te ponen a tu disposición todas las ventajas de la máquina; la máquina tiene televisiones, críticos de cine, periódicos, te dedican páginas, hablan bien de ti, te invitan a fiestas, te presentan modelos y te ponen cocaína. Por lo tanto, no está dispuesto a trabajar para la máquina. No, si yo no soy ningún ingenuo. La máquina es la que tiene los cines, la que tiene el dinero, la que proyecta y la que vende palomitas a mis clientes. He trabajado para la máquina con "Airbag", sólo reivindico que si a mí no me da la gana trabajar para la máquina, y quiero ir por mi cuenta, se me permita. Pero la máquina no permite irpor libre. Si alguien va por libre, y es peligroso, porque tiene público y genera beneficios, inmediatamente te destruye. ¿Cómo? Por ejemplo, con la destrucción mediática. Mediante dos maneras: no hablando de ti o hablando mal de ti. Si tú aceptas trabajar para ellos de forma constante, no hay problema. Si vas por libre, eres una persona "non grata". No hay entrevistas, te ponen a parir, el crítico tiene carta blanca... Hoy en día no hay cineastas en el Estado español que trabajen por libre. La única excepción es Almodovar. Intentaron destruirle, pero ¡claro!, ha hecho 14 películas y con éxito de público. Además, ha sido apoyado por la comunidad gay, que pesa mucho en todo lo que tiene que ver con el ocio. Yo he hecho tres películas, y las tres han sido para ellos una patada en los huevos. La primera, "Alas de mariposa", porque de donde ha salido este tío, con una productora familiar... Me intentan captar. Hago la segunda, "La madre muerta", también por libre. No me hacen entrevistas, consigo 40 premios internacionales y, sin embargo, El País y el Mundo me ponen en sus críticas un cero. La tercera película, "Airbag", la hago para tocar los cojones. Pensamos que si hacíamos otra película barata, pequeña y poco comercial, ni la estrenábamos. Teníamos claro que había que hacer una película muy comercial y popular, que funcionara al margen de la industria y los poderes mediáticos. ¡Vamos!, que tenía que tener un éxito tremendo de público, pero por el boca a boca. Funcionó, porque fue la película más taquillera del cine español. No obstante, lo que comenzó como un matrimonio bien avenido entre Juanma Bajo Ulloa y la productora de "Airbag", ha terminado en los tribunales a la espera de juicio. En opinión de una de las partes, ¿qué ha ocurrido? Es muy sencillo. Es una productora en la que tengo varios amigos, que por cierto, son pelotaris y cocineros, y que apostaron por la idea que les planteamos Karra Elejalde y yo. Hicimos "Airbag" con un presupuesto mayor del que pensábamosen un principio y fue un éxito. Parte de nuestro sueldo dependía de los beneficios que obtendría. Esperé a que me pagaran la parte de beneficios, y me dijeron que no había beneficios. Después de esperar cinco años y tener infinidad de reuniones, me seguían diciendo que la película más taquillera hasta "Torrente", no tenia beneficios. "Airbag", sólo en taquilla, ganó 1200 millones de pesetas, con lo que pedí una auditoria para demostrar que nos engañaban. El auditor estimo en unos 250 millones de pesetas la cantidad de dinero que no estaba justificada con "Airbag", vamos, que no se sabe donde está. Yo me muero de la risa, porque he hecho dos películas que han sacado una décima parte de esa taquilla, y ya las he pagado, he recuperado el dinero, y con la primera hice la segunda. Mientras tanto, estos señores siguen produciendo películas como "Año Mariano", tienen hoteles en Bilbao, restaurantes, trabajan para la televisión... La conclusión es que ante callarme y tragar o denunciarles, opté por denunciarles, que es lo que creo que debe hacer cualquier persona que se siente engañada. Estoy a la espera de que el señor juez diga si me deben dinero, o por el contrario, estos señores son unos santos que me han ayudado en mi carrera, sin ganar un duro. Por lo que nos dice, en esto del cine se ha encontrado con más malo que bueno. Yo no juzgo a las personas. Mucha gente que conozco, y que está metida en estas familias, en estos chanchullos o mafias, es gente maja. El concepto de bueno o malo es muy resbaladizo. Yo me imagino que a la madre de Hitler su hijo le parecía un tipo cojonudo, y luego mira lo que hacía. Aquí pasa igual. Gente muy maja que piensa que puede robarte por mantener su poder. He conocido a algunos con mesa a su nombre en los restaurantes de lujo, con chalet y yate, con hijos en colegio alemán. No se privaban de nada. Eso sí, no pagaban a sus empleados 100.000 pesetas, entre ellos, a mi. Esos principios no son los míos. No atracan, ni pegan a su mujer o violan,es otra cosa. Incluso, en esta sociedad, si robando, eres poderoso, muchos te admiran. Da igual el método que hayas utilizado. Por lo visto, es peor el "chorizo" que entra en una tienda y roba una radio, que estos señores que roban fortunas, pero van con traje y agarrados de una señora de muy buen ver. Todos esperábamos con impaciencia su cuarta película. Todo parecía ir viento en popa, pero "Capitán Trueno" se malogró. "Capitán Trueno" era una película para la máquina, sólo que con unas condiciones artísticas que yo pedía. Me dicen que se va a hacer una gran película, de acción y de aventuras, con muchísimo dinero. Durante un año se trabaja en esa dirección, haciendo un guión complicado con escenas de batallas, asaltos a castillos, trajes de época, cientos de caballos... Al año y pico de trabajo, se me comunica que el dinero que hay para hacer la película es poco más de un tercio de lo que se necesita. Querían que trabajáramos el doble de horas, arrancaron las hojas del guión más complicadas... Por ejemplo, donde ponía "el Capitán Trueno y su ejército asaltan el castillo Sarraceno en Acre (Palestina)", ellos lo cambian por "Doña Berengela desde su tienda escucha una gran batalla". O sea, que no se ve la batalla, se escucha. Claro, yo no entendía como en una película de acción no se ve, sino que se escucha. Me decían: "No, con tu imaginación se puede paliar la falta de medios". Mi contestación fue clara:"No mira, el de los panes y los peces se murió hace 2000 años". Es como comprar una lata de sardinas, y pone que hay 12 y bonitas, pero la abres, y te encuentras con cuatro y feas. No se respetaba la calidad que el producto exigía, así que me largué. Fueron honrados conmigo, y se llegó a un acuerdo económico. Por lo que nos cuenta, en este mundillo hay que tragar muchos sapos. Los que trabajan en Madrid tragan todos. Ellos han considerado que les conviene, cosa que yo no. Tienen un chalet, un Mercedes, van a los estrenos con no sé qué traje y no se quién del brazo...A mi por ahí no me hacen daño, me pueden hacer daño por otro lado, pero por ese no. Yo no necesito grandes cosas para vivir, por ejemplo, sigo viviendo en el piso de siempre.. Y por fin, ¿para cuándo la cuarta película? Veo muy complicado que acepte ahora un proyecto de encargo, porque el cine que se hace cada vez me interesa menos. Lo único importante es la taquilla, con lo que se repiten cosas que ya se han hecho y además con muy poca imaginación. Lo que me están ofreciendo no me interesa nada. Es más factible que la siguiente sea una historia mía, hecha sin un duro. Llevo, más o menos, un año trabajando en la próxima idea... Supongo que el año que viene estaré grabando. Lo más laborioso es dar con lo que quieres hacer, concretar qué historia necesitas contar. No será una película comercial, ni para todos los gustos. No será una película para los que van al cine a reírse y comer palomitas. Lo siento. Es una película para la gente que va al cine para que le cuenten cosas. Juanma Bajo Ulloa Juanma Bajo Ulloa nació el primer día del año 1967. Hijo de fotógrafo, comenzó a rodar con 13 años. Lo suyo fue llegar, y besar el santo, porque su primer trabajo "serio", el cortometraje "El reino de Victor", obtuvo un Goya. Hipotecó su casa para autoproducir "Alas de mariposa", con la que ganó la Concha de Oro. Con la primera película pagó la segunda, "La madre muerta", y ya la tercera, "Airbag", la grabó con la productora vasca Asegarce. "Airbag" fue vista por más de dos millones de espectadores y se convirtió en la película más taquillera hasta "Torrente". Desde entonces ha trabajado en televisión, teatro, publicidad y video clips, aunque lo que todos queremos ver es su cuarto largometraje, proyecto que ya lo tiene avanzado. Ismael Diaz de Mendibil Fotografías del autor Euskonews & Media 199. zbk (2003 / 02 / 14 21) Euskomedia: Euskal Kultur Informazio Zerbitzua Eusko Ikaskuntzaren Web Orria
Partekatu
Facebook Twitter Whatsapp

Précédents

Garbiñe Biurrun: "Epaileon independentzia arriskuan dago".

 

Irakurri

José Allende: "Demagogiatik ekintzara igarotzeko ordua da".

 

Irakurri

Javier Viar: "Gure xedea euskal artearen sustrai eta garapenaren bilduma adierazgarria edukitzea litzateke"

 

Irakurri

Adolfo Eraso: "Ebroren delta desagertu egingo da"

 

Irakurri

Maialen Lujanbio: "Bertsolariak eredu gara belaunaldien arteko elkar ulertzean"

 

Irakurri