2016ko urtarrilaren 1eko gure dekretuak honako hau jasotzen du 5. artikuluan: "Oinarrizko gaitasunak landu behar dira(…) bizitzako esparru eta egoera desberdinetan moldatzen jakiteko". Eta, zein izango dira egoera horiek? Zorionez, XXI. mendearen bostena bizi izan dugu jada (eta 5 urtetan laugarrena).
Sistema guztiek elkarri lotutako aldagai asko dituzte, baita hezkuntzan ere. Niretzat hauek nuklearrak dira, eta, logikoa denez, ez dira bakarrak; baina uste dut "orainaldi-etorkizun" honetan lagun diezaguketela.
Badakigu ordenagailuek, eta horrekin lotzen dugun guztiak, gero eta presentzia handiagoa dutela (eta izango dutela). Logikoki, erabiltzen ikasi behar dugu; baina nire galdera da: gure ikasleek zertan ez dute lehiatu behar "haien" aurka? Aparatuak "gai" dira datuak ezagutu eta kontrolatzeko, eta lan espezializatuak egiteko. Makinek prozesu horietan ekarpena egiten badute, zertan oinarritu behar da ikasleen ikaskuntza funtzionala? Batzuk proposatzen ditut: ideia berriak sortzearekin lotutako gaitasunak, aurreikus ezin daitezkeen arazoak ebaztearekin lotutakoak; edo beste pertsona "desberdin" batzuekin harremantzen ikastea.
Denbora aurrera doa, eta erabakiak hartu behar dira eskola-politikan eta bere praktiketan (hala ere, "Berdin jarraitzea" ere erabaki bat da).
Finlandiak, guretzat erreferentzia bat, 2016an "etzana letra"-ren irakaskuntza kentzea erabaki zezaten utzi zien ikastetxeei, mekanografia eta inprentako letraren alde (bistan denez, irakasle batzuentzat curriculumaren galera bat); eta ikasturte honetatik (2019-20), Lehen Hezkuntzako curriculum-edukiak ikasleek erabakitzen dituzte (bai, ondo irakurri duzu), proiektuetan oinarritutako ikasketen bidez. Bi ikasturte barru Bigarren Hezkuntzan ere aplikatuko da.
Terminologikoki, "Derrigorrezko Hezkuntza-tik" "Oinarrizko Hezkuntza-ra" pasa gara. Jakin badakit ikasketa guztiak garrantzitsuak direla; baina zeintzuk dira ezinbestekoak genituenetatik? Eta sentitzen dut esatea, kontua ez da soilik indarrean dagoen curriculuma murriztea. Eduki berri batzuk ere sartu behar dira. Adibide gisa, mende honetan Txina lehen potentzia da (edo izango da), zer dakite gure ikasleek beren kulturaz, historiaz …?
Nik uste dut Lehen Hezkuntza mende honetarako diseinatuta dagoela. Ikaskuntza gehienak instrumentalak eta prozedurazkoak direlako (irakurtzen eta idazten ikastea, oinarrizko eragiketa matematikoak erabiltzea), jarrerazko alderdiak kontuan hartzen dituen metodologia batekin. Berriz, Bigarren Hezkuntzak laguntza handia behar du beren ikasketak eta antolakuntza eguneratzeko. Hiru aldaketa zehatz eta bideragarrik proposatzen ditut: (1) curriculuma berrikustea eta murriztea; (2) ikasgaien araberako antolaketa kentzea (aipatutako dekretuan jasoa), diziplinartekotasuna ezinbestekotzat jotzen baitut.
Hori guztia eskola inklusiboaren barne. UNESCOk 2030era arte nazioartean "gomendatuta" baitago. Gure ikastetxe askok hormak bota eta birmoldatu dituzte mende honekin bateragarriagoak diren hezkuntza-proposamenetarako. Nire ustez, "Kanpoko hormak" ere aldatu behar dira. Irmoki uste dut eskolatze funtzionalak bere lurraldean sartutako eskola bat izan behar duela, irekia eta bere testuinguruarekin elkarreraginean, aldaketa sozialetan ere parte hartzeko.
Labur bilduz, Euskal hezkuntza-sistemak autokarabana bat izan beharko luke. Autonomia-maila bat du, baina ez erabatekoa; bertan eztabaidatzen da eta erabakitzen da "oinarrizkoa" dela (ezin da maiz errepikatu “bada ez bada” egitura); pertsonen arteko harreman estu eta "intimo" batean; eta aukera zoragarria ematen digu tokiz aldatzeko, komenientziara.
