Belen Greaves. Bizkaiko Kultur Foru Alduna: Ez digu ezertarako balio barrualdea guztiz modu zoragarrian berriztatu duten elizak edukitzeak, eliza horiek beti itxita badaude
2005-07-29
BREA, Unai
Lehenengo galdera hau da: Zer kultur eskaintza dauka Bizkaiak? Hala ere, nabaritu nahi nuke: kulturaz ari garenean, hitz egin daiteke eskaintzaz?
Baietz uste dut, eta lasai asko gainera. Eskaintza da, kultura gauzak “edukitzetik” haratago baloratzen hasiak garelako, eta ekonomia-irizpideen arabera ere baloratzen dugulako orain. Gainera, kultura pertsonei zuzenduta dago, eta pertsonak kopurutan neurtzen badira, kultura ere neurtu egin behar da, bai ekonomiaren ikuspegitik bai existitzen diren gauzei dagokienez. Zentzu horretan, esango nuke Bizkaiko kultur eskaintza oparoa dela lehenik, erakargarria bigarrenik, eta kalitatezkoa azkenik, baina ez garrantzian azkena.
Bizkaia aberatsa da ondare historikoari dagokionez?
Bai. Eta ez bakarrik ondare historiko higiezinari dagokionez, hori da-eta ezagunena. Multzo horretan museoak sar ditzakegu, eta elizaren ondare guztia ere bai. Gure iraganaren kariaz, industria-ondare oparoa dugu. Eta gainera, arkelogia-ondareari dagokionez badaukagu leku bat munduan, gure ikurretako bat Santimamiñeko kobazuloak dira-eta. Orain dela oso gutxi, komunikabideen aurrean azaldu ditugu Santimaniñe 2007 izendapenarekin egiten gabiltzan lanak; jakin nahi izan dugu ondare hori nola ari garen kontserbatzen, eta nola jarrai dezakegun ezagutzera ematen. Izan ere, gakoetako bat ondarea berregokitzen ahalegintzea da, baina garrantzitsuena, nire ustez, zabalpena ematea da. Ez digu ezertarako balio, esate baterako, barrualdea guztiz modu zoragarrian berriztatu duten elizak edukitzeak, eliza horiek beti itxita badaude, eta jendeak, bere pentsaera erlijiosoa edozein dela ere, haietaz gozatu ezin badu. Munduko beste herrialde batzuetan, elizaren ondarea kultur eta turismo ondarea da. Nire erronketako bat apezpikutzarekin bat egitea da zentzu horretan, eta ez bakarrik dirulaguntza kontuetan; urtero ematen dizkiegu, euren esku dagoen ondarea berrizta dezaten (Bizkaian, gainera, eurek daukate ondare gehien). Hau da, ez bakarrik barrutik zein kanpotik ondare hori egokitzea, baizik eta, gainera, zabaltzea. Ikusten ez dena ez baita ezagutzen.
Garrantzitsuena zabalkundea da, beraz. Zer gabezia dago arlo horretan? Asko dago egiteke?
Jakina, ondarea ez delako publikoa bakarrik. Aitzitik, portzentajerik handiena esku pribatuetan dagoela esango nuke. Eliza, azken batean, erakunde pribatua da eta. Eta banakoen edo elkarteen esku ere ondare asko dago. Dirulaguntzak eskatzen dizkigute, eta gure betebeharra da ematea, ondare horri eusteko beharra daukagulako, baina beraiek ere horri zabalkundea ematen lagundu behar digute. Ez dezatela jabeek bakarrik horretaz gozatu, horixe da gakoa.
Museoei dagokienez, gero eta ahalegin handiagoa egiten ari gara euren ordutegiak hobetzeko, komunikabideen bitartez ezagutarazteko… Ez bakarrik turismorako bitarteko ederra direlako, baina baita horregatik ere. Azkenean, kultur ondarea turismorako tresna bihurtzen da, eta hori ez da txarra. Modu horretan, jendeak, bai bertakoak bai bisitan datozkigunak, ezagutu egiten duelako.
Horretaz hitz egin nahi nuen hain zuzen. Bizkaia bere turismoa sustatzen dabil, eta argi dago hau ez dela Mediterraneoko kostaldea. Kultur ondarea izan behar da turismoa bultzatzeko bitarteko nagusia?
Argi eta garbi, baina ez bakarrik Bizkaian. Bizkaiko Foru Aldundiak erronka bat ezarri zion bere buruari: gainbehera zegoen iragan industrial hura berregokitzea, garaiak aldatu egin zirelako. Ildo horretan, apustua kulturaren aldekoa izan zen erabat, eta apustu horren ikur nagusia, Guggenheim museoa. Hori izan zen Aldundiak, Gobernuaren laguntzaz, hartutako bidea: krisialdi ekonomiko itzela zegoen une batean, Guggenheimen aldeko apustua egitea. Denok gogoratzen gara, gainera, zein txarto ulertu zuten askok. Orain, eurak ere agertzen dira Guggenheimen alde, eta hori oso ona da, guztiok batu behar ditugulako indarrak gure lurraldera jende asko erakartzeko. Ez bakarrik Guggenheim ezagut dezaten, baita daukagun beste ondarea ere. Beraz, turismoaren aldeko apustua kulturala da, Bizkaian eta Euskadi osoan. Baditugu hondartzak, eta ez nago seguru eguzkirik daukagun. Gero eta gehiago beharbada. Edozelan ere, turismo kulturalaren alde egin dugu, motxilarekin egiten den turismotik hasita.
Guggenheim krisialdi ekonomiko baten aurreko erantzun modura agertu zela esan duzu. Nortasun-krisialdia ere bazegoen? Dagoeneko gune industrial izateari utzita, Bilbok bere burua definitu behar zuen berriz…
Nortasun-krisialdia? Ez dakit ba. Pertsonok ere etengabe berritu behar izaten dugu, momentu oro konturatzen gara aldatu beharraz. Nik neuk, esaterako, ezin ditut dagoeneko, 48 urte ditudan honetan, praka motzak jantzi. Hori krisia da? Tira, izango da. Nik neuk behintzat ez dut krisialditzat bizi izan, nire adinari eta nire inguruari egokitzapentzat baizik. Eta herrialdeak eta hiriak ere egokitu behar izaten dira. Guk aukera eduki genuen museo garrantzitsu eta desberdin baten aldeko apustua egiteko, eta halaxe egin genuen. Norbaitek uler dezake horren helburuetako bat geure nortasuna berritzea zela? Ederto, ikusteko modu bat izan daiteke. Baina Guggenheimek zer edo zer lortu badu, zera izan da: Bilbo eta Euskadi osoaren irudia indartzeaz gain, lehendik geneuzkan beste ondare batzuei – batzutan bertokoentzat ere ezezagunak zirena- balioa ematen lagundu du. Eta adibiderik argiena Bilboko Arte Eder museoa da, Guggenheimen eskutik gorakada handia eduki baitu.
Bilbo da “lurrikara” honen epizentroa. Zenbateraino ari da herrialdeko gainerako eskualdeetan eragiten?
Edozein lurraldetako epizentroa hiriburua da beti. Bertan daude zerbitzu guztiak: aireportua, bankurik garrantzitsuenak, merkataritzarik onena… Eta argi dago Guggenheim eta Arte Eder museoa Bilbon daudela, eta ez Gernikan. Baina argi dago, halaber, horrek inguruari eragiten diola, beste ondare batzuei duten balioa emateaz gogoratzen garelako. Badaukagu Meatzaritzaren museoa Meatzetan, Pobaleko burdinola ere ireki dugu eskualde berean, Baldamasedako Enkartada museoa urtea amaitu baino lehenago irekiko dugu halaber…Eta industria-ondarean daukagun ikurretako bat –UNESCOk gizateriaren ondare izenda dezan aurkeztu duguna-, Bizkaiko Zubia da, hori ere Bilbotik kanpo.
Hala ere, Bilbo eta Gipuzkoa artean dagoen beste Bizkaia sakon horretan, igartzen da hau guztia?
Bai. Dena dela, ondarea ezin da asmatu. Aurkitu egiten da. Egin ere egin daiteke, museoen kasuan, baina… Eta baditugu gauzak, noski. Busturialdean, Gernika da erdigunea, Batzar Etxearekin eta arbolarekin. Aldundiaren museo bat ere badago han, Euskal Herria museoa. Eta baita Bakearen Museoa ere, hain gutxi ezagutzen dena. Eta Bizkaiko beste eskualde batzuetan ere badira gauzak. Karrantzan kobazuloak daude, Lea-Artibain, kostaldeaz gainera, ondare higiezin ederra dago (Lekeitioko eta Markinako elizak, Ziortzako Kolegiata). Lurralde osoan zehar dauzkagu, han-hemenka sakabanatuta, ondare-elementu garrantzitsuak, eta orain mundu guztiak horiek ezagutu ahal izateko moduak ari gara bilatzen. Gure lurraldea, gainera, ez baita zabalegia. Oso arin joan daiteke mutur batetik bestera. Dena dela, lan hori turismo arloari dagokio batik bat, eta ez hainbeste guri. Guri ondarea berregokitzea eta gauza berriak sortzea dagokigu, eta turismo arloari, berriz, saltzea.
Bizkaitarrok ezagutu egiten dugu ondare hori? Bai, jakin badakigu existitzen dena, baina, benetan ezagutzen dugu?
Den-dena ezagutzen dugula uste dut, baina ez gara haren balioaz konturatzen kanpora irten eta beste gauza batzuk ikusten ditugun arte. Orduan pentsatzen dugu: hara, nik daukadana hau baino hobea da eta! Baina hori denei gertatzen zaie. Norberarenak duen balioaz jabetzeko, konparatu egin behar da.
Eta ahaleginak egiten dira etxekooi ondarea ezagutarazteko?
Bai noski. Gizarte Ekintza sailak, gurekin lankidetzan, eginahalak egiten ditu bere inguruko elkarte guztiak museoetara dohainik sartu ahal izateko. Guk geuk, Gazteria Zuzendaritzaren bitartez, Bizkaitik Bizkaira programa daukagu; urte osoan zehar, gazteak eramaten ditugu hara eta hona, bakoitzak bere ohiko bizilekutik urrunen dagoen eskualdea ezagut dezan. Bai, egiten ditugu ahaleginak gure ardurapean dauden taldeei behintzat ondarea erakusteko. Eta gainera, jendeak nahi duen moduan: dohainik.
Zer ardura dagokie instituzioei batetik, ugazabei bestetik, eta hiritarrei azkenik, ondarearen kontserbazioan?
Legearen arabera, administrazioak dauka erantzukizun hori. Aldundiak kasu honetan. Eta jabe pribatuek ere bai. Guk geurea betetzen dugu, alegia, diruz lagundu eta aholkularitza lanak egin. Baina esan dut lehen ere: jabe pribatuek laguntzaren %100 geuk ematea nahi dugu, gero eurek baino ez gozatzeko ondareaz. Hiritar arruntei dagokienez, hau da, ondarearen jabe ez direnei dagokienez –hara, badira, bizkaitarrak diren heinean horren zati baten jabe ere badirelako-, uste dut momentu honetan, Bizkaian, dagoeneko beste leku askotan gertatu den zerbait ari dela gertatzen: administrazioak zerbait zaintzen duela ikustean, eurek ere kontzientziatu eta zaindu egiten dute. Bilbo da adibiderik onena. Bilbo inoiz baino garbiago dago, udal administrazioak urte asko daramalako garbi egon dadin ahaleginetan. Honezkero, gutako inori ez zaio bururatzen paper bat botatzea lurrera. Ildo horretan, Bilboko apezpikutzak, inoiz, esan egin digu beldur dela elizak ordu gehiago irekita edukitzeaz, jendeak ondareari eraso egingo diolakoan. Elizak zabalik edukitzeko saiakera egin den lekuetan, eta batez ere opor sasoi honetan, jendea basatia ez dela frogatu da, badakiela ikusten ukitu gabe.
Hitz egin dezagun ibilbide kulturalez. Hasteko, zer dira?
Norberak nahi duena direla uste dut. Esan gabe doa administrazio guztiek, turismo bulegoen bitartez, leku bakoitzean ikus daitekeenari buruzko gomendioak egiten dituztela. Eta hori da ibilbide kulturala. Baina norberak egiten du bere ibilbidea. Gomendatu dizutena izan daiteke, ala zuri bururatu zaizuna.
Turismo bulegoak aipatu dituzu. Pentsatzen dut ibilbide kulturalak sustatzea haien esku egongo dela hein handi batean. Bultzatzen da turismo bulego berriak sortzea, indartzen dira dagoeneko existitzen direnak?
Bai. Gure lehenengo egitekoa, esan dudanez, gure ondare guztiari duen balioa ematea da. Bizkaiko Aldundiko eta Eusko Jaurlaritzako turismo zuzendaritzekin eta udalekin batera gabiltza lanean, ondare hori ibilbide kulturalen, txangoen edo ikusgai dauden gauzen bitartez -deitu egiezu nahi duzun bezala- ezagutarazteko.
Bizkaiak badu turismo bulego nahikorik, eta behar bezain onak?
Urtebete da, gutxi gorabehera, Eusko Jaurlaritza turismo bulego sare homologatua sortzeko ahaleginean dabilela. Hau da, guztiek egin dezatela lan irizpide berberen arabera, ordutegiak barne. Ez dadila gerta, orain urte batzuk gertatzen zen bezala, turismo bulegoak astelehenetik ostiralera egoten zirela zabalik, eta asteburuetan, jendeak aisialdiaz gozatzeko aukera gehien daukanean hain justu, itxita. Instituzioen arteko lankidetza hasia da fruituak ematen, eta garrantzia eduki du, baita ere, udaletxeak jabetu egin direla hiri-garapenak eta ondarearen kontserbazioak ez dutela zertan elkarren aurka egon. Lehen poliziatzat ginduzkaten, geuri dagokigulako baimenak ematea babestutako eraikin batean lanak egiteko, edo kale bat altxatu eta harresi zati bat agertzen denean. Orain, berriz, konturatu egin dira guk lagundu egin nahi diegula. “Harresi zati bat agertu zait; beharbada erakusteko egokitu dezaket”, pentsatzen hasiak dira.
“Ikusgai dauden gauzak”, esan duzu lehen. Nahikoa ote dira bisitariak erakartzeko, edo beste zerbaitekin osatu behar dira?
Edonork, beste herrialde batera doanean, ikusi egin nahi du, eta ikusiz ezagutu. Beraz, Arte Eder museoko bildumak ikusteaz gain, ikusten ari garena zer den azaltzen digun ahots batek laguntzen badigu, askoz hobeto. Ildo horretan, ahaleginak egiten gabiltza, erakutsi ez ezik, azaltzeko.
Zera esan nahi nuen nik: ea kultur eskaintza beste eskaintza mota batzuekin osatu behar den…
Baita ere. Sail honek ahalegina egin du eskaintzak koordinatzeko, udal guztiak ados jarriz besteak beste. Batak jazzaldia badauka, beste batek antzerki jardunaldiak, eta hark folk jaialdia, ez daitezela denak aldi berean izan, bisita egiten digutenek guztiez gozatu ahal izateko.
Zeintzuk dituzue etorkizunerako asmoak? Lehenik eta behin, eskaintza koordinatu, bai bisitariek bai guk hemen daukagunaz gozatu ahal izateko. Bigarrenik, diru aldetik ahalegina egiten jarraitu, orain arte egin dugun bezala, ondare higiezina, arkeologikoa, museoena… behar bezala egon daitezen. Ildo horretan, laster da irekitzekoa Enkartada Museoaren lehen fasea. Arkeologia Museoko lanak ere egiten hasi gara, eta 2007 urteko hasieran irekiko dugu. Eta bestetik, niri neuri poz handia emango lidake Bizkaiko Zubia gizateriaren ondare izendatzeak. Ez dakit legegintzaldi honetan lortuko den, ala hurrengoan; esan digutenez, hiruzpalau urte ematen dute erabaki bat hartu aurretik. Azkenik, ahalegin handia egiten jarraitu beharko dugu gure museoek euren edukiak zabal ditzaten. Belen Greaves Badillo (Bilbo, 1956) Belen Greavesek zuzenbide ikasketak egin zituen, eta ia bere jardun profesional guztia administrazioan bete du. “Instituzio demokratikoak hasi ziren garaian karrera amaitu zuen belaunaldi hartakoa naiz, eta nire lehenengo lanpostua –ikasten nuen bitartean ere lanean aritu nintzen arren- Getxoko Udaletxean eduki nuen”. Getxotik Eusko Jaurlaritzara joan zen, hura sortzeaz batera hain zuzen. Osasun Sailean ibili zen, sailburuaren kabinete-buru. 1987tik 1994ra Bizkaiko Foru Aldundiko Funtzio Publikoko Zuzendari Orokorra izan zen. Hiru legegintzalditan izan da Eusko Legebiltzarreko parlamentaria, baina lehenengoa soilik bete zuen osorik. Beste bietan, gobernuko kargutan aritzeko uko egin zion bere jesarlekuari. 1998ko ekainetik 1999ko urtarrilera arte, Merkataritza, Kontsumo eta Turismo sailburua izan zen, harik eta sail hura Industriakoarekin batu zen arte. Orduan, sailburuorde gisa sartu zen. 2003ko uztailera arte egon zen bertan, eta ordudanik dabil gaur egungo karguan.
