Xabier Caño. Klima Aldaketaren Euskal Bulegoko koordinatzailea: Kyotoko Protokolo barruan dauden herrialdeek ez badituzte egiten epe luzeko planak, ez dugu ezer lortuko
2007-06-29
BREA, Unai
Zer da klima aldaketa? Modako hitzak dira, baina badakigu zer den?
Belaunaldi guztietan klima aldaketaren bat izan da. Kontzeptua ez da berria, historiako momentu askotan gertatu da. Zer gertatzen da orain? Zientzilariek esaten dutenez, gizakiaren ekintzagatik klima aldaketa areagotu egin dela. Azkeneko urteotan, gizakia da aldaketa horren errudun nagusia; hala diote azken urteotako Nazio Batuen txostenek.
Arazoa zein da, orduan? Azkarrago ematen ari dela aldaketa hori giza ekintzaren kariaz?
Eta atmosferako CO2 kontzentrazioa asko handitu dela. Azken 100.000 urteetan, kontzentrazioaren adierazlea 100-200 artekoa izan da (milioiko zatitan neurtuta), eta IPCCk (Intergovernmental Panel on Climate Change) egindako azken txostenaren arabera, gaur egun 445ekoa da. Badirudi aldaketa nabarmen hori, zientzilariek esaten dutenez, gizakiak industrializaziotik hona egin dituen gauzen ondorioa dela. Beraz, aldaketa gogorregia izaten ari da azken urteotan. Eta zenbat eta gas horien kontzentrazioa handiagoa izan, hainbat eta bero handiagoa.
“Badirudi”, “zientzilarien arabera”... esan duzu pare bat aldiz. Baina hau guztia segurutzat ematen da, ezta?
“Badirudi” diot, iturria ez delako hemengoa, ez delako Euskal Herrikoa, NBEn dagoen IPCC baizik. Eta horren barruan ez da inolako zalantzarik. Hor 2.500 zientzilari daude, klima aldaketari dagokionez jakintsuenak, eta uste dut beraiek ez dutela inolako zalantzarik bi gauzari buruz: klima aldaketa gertatzen ari dela, batetik, eta bestetik, gizakiak horretan duen eragina oso handia dela. Administrazioan ez daukagu inolako zalantzarik horretaz, baina egia da zenbait iturrik zalantzak agertzen dituela. Guk ez: zientzilari gehienek badiote, horren alde egin behar dugu.
Sektore liberalek-eta argi eta garbi diote ez dagoela frogarik gizakiok klima aldaketa eragiten ari garela esateko. Egotekotan, aldaketa naturala dela guztiz. Eta haiek ere txosten zientifikoak ipintzen dituzte mahai gainean. Batzutan, zientziaz ezer gutxi dakien herritar xehea noraezean gelditzen da, nori sinetsi jakin ez.
Nik nahiko argi daukat zein iturriri egin behar zaion jaramon: iturri ofizialari. Zientzia munduan, beste mundu guztietan bezala, beti egoten dira bi alde, bi iritzi, gai bakoitzerako. Kontua da klima aldaketaren inguruan lan gogorra egin duten zientzilarietan gehiengoa izugarrizkoa dela. Gero, badaude zenbait zientzilari, hortik kanpo, NBEaren talde horretatik kanpo, beste gauza batzuk esaten dituztenak.
Zertarako euskal bulego bat?
Ingurumen Sailak legegintzaldiaren hasieratik esan zuen klima aldaketa gure ardatz estrategikoa izango zela. Horrekin kontsekuente izan behar dugu, eta neurriak hartu. Neurri horietako bat euskal bulegoa eratzea izan da, 2006ko urtarrilean. Haren egitekorik garrantzitsuena Eusko Jaurlaritzako sail guztiek klima aldaketaz duten politika koordinatzea da. Sail bakoitzak bere aldetik eginda zituen zenbait gauza. Adibidez, Energia Zuzendaritzak bere estrategia zeukan, eta horren barruan klima aldaketarekin zerikusia daukan helburua zegoen. Beraz, ez da kontu berria guztiontzat. Hortik abiatuta, bulegoan bi aldi bereizten dira: epe motzeko aldi bat, 2008-2012 urteen artean dagoen tartea, Kyoto epealdia esaten zaiona, eta epealdi horretarako gure lehenengo aurreikuspena EAEko Klima Aldaketaren Plana egitea izan zen.
Eta hori noizko?
Horretan gabiltza. Zirriborroa udan amaituko da, eta gure aurreikuspenen arabera urte bukaerarako amaituta egongo da plana. Hori da epe motzean egin beharreko lehenengo gauza. Bigarrena 2012tik aurrera hartu beharreko neurriez hitz egiten hastea da. Kyotoko Protokoloan badago hausnarketa bat: badirudi beste bitarteko batzuk jarriko beharko direla, hori da nazioartean dagoen asmoa, orain arte protokoloa sinatu ez duten herrialdeen ikuspuntua aldarazteaz batera.
Kyotoko Protokoloa bera ere ez dela betetzen ari salatzen dute, ordea, ahots askok. Hutsune galantak omen daude, herrialde esanguratsu batzuek sinatu ez izateaz gain...
Batzuek sinatu ez izana ez da protokoloaren hutsunea, herrialde bakoitzak daukan politikarena baizik. Horrez gain, bi gauza nabarmenduko nituzke protokoloaz: lehenengo eta behin, nazioarteko hitzarmenik garrantzizkoena dela gaur egun, hartutako konpromisoengatik eta izenpetu duten herrialde kopuruarengatik. Egia da Australiak eta AEBk ez dutela oraindik sinatu, baina gainerako herrialde industrializatuek oso konpromiso sendoa hartu dute beren CO2 igorpenak murrizteko. Ez dago horrelako beste hitzarmen bat nazioartean. Kyoto, beraz, oso tresna garrantzitsua da, eta ondorioak izango ditu bost urteko epealdi horretan, Kyoto epealdia deritzon horretan. Bestalde egia da zuk esan duzuna: oso garrantzitsuak diren bi herrialde oraindik ez direla sartu horren barruan. Baina AEBetan, adibidez, zenbait estatuk hartu dituzten konpromisoak Kyotoko Protokoloa baino gogorragoak dira. Hor badaude Kalifornia, Massachusetts... Hogei estatu inguru.
Eta onartutako neurriak betetzeari dagokionez?
Kyoto epealdia 2008an hasiko da, eta bost urtez ikusiko da herrialde bakoitzak hartutako konpromisoak benetan betetzen dituen ala ez. Espainiak, adibidez, %15ean jarri du bere konpromisoa, alegia, %15ean baino ezin ditzake handitu bere igorpenak. Eta gaur egun oso urrun dago helburu horretatik, %47an dago. Iaz, %53an. Batez ere energiaren inguruko arazoa da, gero hitz egingo dugu horretaz nahi baduzu. Beste herrialde batzuk, berriz, oso hurbil daude beren konpromisoak betetzetik, Ipar Europakoak esaterako, baita Alemania eta Ingalaterra ere. Beraz, Kyotoko Protokoloa igorpen murrizketarako oso tresna garrantzitsua izango da hemendik bost urtera, eta zer gertatuko da? Bada, 2012an ikusi beharko dugula nortzuk bete dituzten konpromisoak eta nortzuk ez. Eta betetzea lortu ez dutenei zigorren bat ezarri beharko zaie. Protokoloak badio zeozer zigorrei buruz. Horren garapena egin behar da oraindik, baina zigorra behintzat aipatu egiten da.
Baina igorpen murrizketaz ari gara, edo hazkundea moteltzeaz baino ez?
Herrialde batzuek, beren konpromisoetan, murrizketa aurrikusten dute. Gaur egun dauzkagun ekonomia-hazkundea eta energia-kontsumo hazkundea kontuan hartuta, lehenengo politika igorpen guztiak pixka bat egonkortzea da. Gero beherantz joan, baina lehenengo hazkundea gelditu. Eta horren harira –esan dut lehentxoago energia dagoela arazoaren muinean-, energia berriztagarrien inguruan ez da oraindik nahikoa hausnartu, eta ez bakarrik Euskal Herrian. Europako herrialde guztietan, askoz energia berriztagarri gehiago sor daiteke oraindik. Horrek hausnarketa sakona eskatzen du, eta neurriak.
Espainia helburuetatik urrun dagoela esan duzu. Eta Euskadi?
Kyotoko Protokoloa estatuek besterik ez dute sinatzen, baina egia esan, geuk ere planak dauzkagu. Eta gure kuotaz arduratzen gara. Urtero igorpen inbentarioa egiten dugu, eta azkeneko ureetan %24 inguruan gaude. 1990etik, hori izan da hazkundea. Gure konpromisoa %14ra heltzea da, 2012rako. Horretarako, planean sartuko ditugu neurri guztiek igorpen murrizketa dakarte. %10 hori jaistea nahiko helburu gogorra dela uste dut.
Zer nolako neurriak izango dira? Ondo finkatuta daude dagoeneko?
Momentu honetan sail bakoitzarekin ari gara aztertzen. Neurriak diseinatuta daude, paperean idatzita, baina oraindik zenbait sailarekin hitz egin behar da, neurri horiek onartzen dituzten ala ez jakiteko. Eta jakina, arlo honetan, ez da batere erraza beste sektore batzuetako erragileek zure politika onar dezaten.
Eta aipa daitezke neurriok dagoeneko, edo itxaron egin behar da oraindik?
Sektoreka daude sailkatuta. Gogorrenetakoa energia berriztagarrien inguruan apustu sendoa egitea da. Orduan, 2005-2010eko Energia Estrategia dago, eta saiatu behar gara ezarri zen helburua guztiz lortzen. Oraindik urrun gaude, oraintxe datu zehatzak ez dauzkadan arren. Bigarren neurria bioerregaiei buruzko hausnarketa burutzea da; gaur egun baditugu erregai horiek ekoizten dituzten zenbait industria, eta hori merkatuan sartu behar da. Baina merkatuan sartzeko normaltzat hartu behar da gasolindegietan.
Euskal Autonomia Erkidegoko gasolindegi batzuetan badago bioerregaia, ezta?
Hogeitan edo. Baina beharbada hornigailu bakarra. Arazo bat dago: gaur egun, zenbat auto dago prestatuta erregai mota hori hartzeko. Ez gehiegi. Eta horren inguruan ere hartuko ditugu neurri batzuk.
Kyotori buruz berriro: protokoloa bera ez da, berez, beste ezer gabe, konponbidea...
Ez.
Zer gehiago behar da?
Kyoto lehenengo urratsa da, garrantzitsua baina lehenengoa. Hortik aurrera, epe luzeko konpromisoak behar dira. Uste dut joan den hilabetean EBk bere konpromisoa onartu zuela, eta esan zuen 2020 urterako %20an murriztu behar zirela herrialde bakoitzeko CO2 igorpenak. Izan ere, Kyotoko Protokolo barruan dauden herrialdeek ez badituzte egiten epe luzeko planak, ez dugu ezer lortuko. Epe luzera jokatzeak daukan garrantzia argi ikusten da IPCCk egindako zenbait txostenetan: guk gaur isurtzen ditugun gasen eragina ez dugu orain igartzen, hogei urte barru baizik.
Lehen ekonomia-hazkunde aipatu duzu. Klima aldaketari aurre egin ahal zaio gaur egungo ekonomia-ereduari eutsiz?
Argi dago eredu aldaketa behar dela. Batez ere, erregai fosilenganako menpekotasuna gainditu behar dugu. Uste dut klima aldaketaren errudun nagusia gaur egun dugun energia-eredua dela. Aldatzen ez badugu, gaur egungo joera askoz okerragoa izango da urte batzuk barru. Baina pixkanaka egin beharko da, gauzak ez direlako egun batetik bestera aldatzen.
EAEn energia-kontsumoaren hazkunde handia aurreikusten da?
EAE ez da uharte bat. Munduan, azken urteotan, energia-kontsumoaren hazkundea nabaritu da, eta noski, berotegi efektuan ere bai. Bestalde, berrikuntza asko izan da teknologia arloan, energia ekoizteko teknologiaz ari naiz, eta horrek zeozer ekarri behar du etorkizunean, energia-kontsumoaren fakturetan, nahi baduzu.
Gakoa energia-eredua aldatzea bada, gure bizimodua ere aldatu beharko da...
Ikusi egin behar dugu energia berriztagarriek daukaten ahalmena, eta horrek hemen, EAEn, izan ditzakeen etorkizuna eta garapena. Baina argi dago gure bizi-eredua horren araberakoa dela gaur egun: energia-kontsumoaren hazkundeak erosotasuna dakar. Beharbada kontzeptu hori ere aldatu beharko da.
Aldaketa gogorra...
Mailakatua bada, ez da hain gogorra izango. Ezin dugu pentsatu hemendik bi urtera gauetan argirik gabe egongo garela, baina hemendik urte batzutara energiaren % 80 iturri berriztagarrietatik lortzen badugu, beharbada orain bezain eroso biziko gara, baina energia iturriak askoz garbiagoak izango dira.
Hemendik urte batzutara... Zenbat urtera?
Ezin esan. Orain, nire ustez, trantsizio garaian gaude, eta ez naiz ausartzen esatera hemendik zenbatera gerta daitekeen aldaketa. Aldaketa sakona eta gogorra da, eta denbora beharko da.
Hasi gara gurean klima aldaketa igartzen?
Gaur egun klima aldaketari buruz daukagun informazioa globala da, nazioartekoa.
Munduaz galdetuko dizut, orduan...
Munduan klima aldaketak sortuko dituen eraginak gogorrak izango dira, baina ez dira berdinak izango Euskal Herrian edo Saharan. Itsas mailaren igoera, adibidez: ez dakigu zenbat igoko den, ez dakigu Donostia edo Bilbo ur azpian geratuko diren, baina egia da klima aldaketak ekarriko duen ondorioetako bat hori dela. Beraz, kostaldeko hiri-planifikazioan neurri batzuk hartu beharko dira, nahiz eta oraindik ez jakin bi edo hogei zentimetroko igoera izango dugun. Badakigu zein izango den eragina, baina ez haren neurria.
Kontua da ea ontzat ematen den ondorio batzuk egongo direla.
Bai, egongo dira. Ez dakigu zer neurritan, baina...
Alegia, dagoeneko ez gara gai klima aldaketa geldiarazteko. Kyotoko Protokoloa eta bestelako neurriak aldaketa moteltzeko baino ez dute balioko, gehienez...
Aldaketa egongo da. Dena dela, uste dut klimatologia eta meteorologia bereizi behar ditugula. Meteorologiak biharko eguraldia baino ez digu iragartzen, eta klimatologiak, berriz, azken urteotan hilabete jakin batean izan diren tenperaturen azterketa egiten du, esaterako. Jakina, gaur egun komunikabideetan klima aldaketa meteorologiarekin lotzen da, eta hori akats larria da. Ni neu ez naiz ausartzen gaur egun klima aldaketa igartzen ari den ala ez esatera. Ez dakigu oraindik.
Gizakiok gara errudunak...
Hein handi batean.
Hala esango dugu orduan. Baina gizakiok esatea orokorregia da agian. Erantzukizun kuotak daude? Nola banatu behar dira? Banatu behar badira, jakina.
Uste dut banatu egin behar direla, bai. Batetik, administrazioak oso planifikazio ona egin behar du, aurrekontuen norabidea ondo finkatu behar du, baina herritarrak mugiarazten ez baditugu ez dugu ezer egiten. Eta herritarrak esaten dudanean, industria ere sartzen dut hor. Noski, industriak bere eragina dauka, energia sektoreak ere bai, eta abar. Baina jendeak ere, bere eguneroko bizitza pribatuan, eragin egiten du. Adibidez, azter dezagun auto pribatuaren erabilera: guk ditugun estatistiken arabera, lanerako autoa hartzen dutenen erdiak bost kilometro baino gutxiago egiteko hartzen dute. Autoa behar da beti horrelako ibilbideak egiteko? Edo garraio publikoa erabil liteke, edo bizikletaz joan, edo...? Hor norberaren erantzukizuna dago. Batzuek besteek baino handiagoa dute, baina guztiok dugu erantzukizuna.
Eman daitezke portzentajeak?
Urtero egiten dugun inbentarioan ikus daiteke: CO2 igorpenen %22 garraioaren ondorioa da; %42 industriarena, baina hortik %30 ia, energia-kontsumotik dator. Energia-ekoizpenak %12 eragiten du, eta beste arrazoi batzuek askoz gutxiago. Etxebizitza pribatua igorpenen %8aren jatorria da, eta gorantz doa. Industriak, aldiz, igorpen gehien egiten duena izan arren, azken urteotan %28an murriztu ditu. Esango nuke, eboluzioari begiratuta, sektorerik “errudunena” garraioa dela; azken urteotan %200ean igo dira haren igorpenak.
Barneratuta daukagu hau guztia? Zelan dihardugu, nor bere etxean?
Uste dut bi motatako neurriak hartu behar ditugula. Badago epe luzeko bat: sentsibilizazioa, heziketa... Garrantzitsua, baina ondorioak epe luzean igartzekoak dira. Eta badaude beste tresna mota batzuk, ekonomikoak eta fiskalak gehienbat. Horien barruan badago bat, oraindik indarrean sartu ez dena, eta nire ustez lehen bai lehen sartu behar dena: ingurumen kostua. Produktu edo zerbitzu bat erosten duzunean, inoiz ez duzu ordaintzen horrek dakarren ingurumen kostua. Eta hori pixkanaka sartzen ari da. Esaterako, 2010 urtetik aurrera hegazkinek ere gehienezko igorpen kuota izango dute. Hori ordaintzeko zer egingo dute hegazki konpainiek? Herritarrei kobratu, txartelean. Beraz, lortu egin behar da bakoitzak ingurumenari egiten dion kaltea ordaintzea. Oraindik ez dago tresna asko, baina pixkanaka sortu egingo dira.
Kontua da dirua ordaindu arren igorpenek hor segitzen dutela. Norbaitek dirua jasoko du, erabiltzailea pixka bat pobreagoa izango da, baina horrek onurarik dakarkio atmosferari? Zer beste neurri har daiteke benetan igorpenak murrizteko? Neurriak badatoz pixkanaka. Joan den hilabetean Europar Batasunak helburu berri bat ezarri zuen: 2020 urterako, bertako autoen %10ak, oker ez banago, bioerregaia erabiltzea. %10 gutxi da, egia, baina urrats handia da kontuan hartuta gaur egun %1 edo %2 baino ez direla biorregaia darabiltenak. Neurri horiek etorriko direla uste dut. Baina pixkanaka etorri behar dira, gaur daukagun eredua erregai fosiletan oso oinarrituta dagoelako, sektore ekonimiko guztietan. Xabier Caño González (Bilbo, 1977) 29 urteko getxoztar hau Klima Aldaketaren Euskal Bulegoa eratu zenetik dugu bertako buru; 2006ko urtarriletik, alegia. Hilabete batzuk geroago, irailean, IHOBEko zuzendari izendatu zuten, eta hortxe du eguneroko lantokia. Zuzenbidean lizentziatua da (Deustu, 2000); ikasketak amaitu eta berehala, ingurumen kudeaketari buruzko masterra egin zuen sei hilabetez, Madrilen. “Garai hartan ez zegoen, gaur bezala, ingurumenari lotutako irakasgai ardatzik unibertsitatean, hautazkoak baizik ez”, diosku. Lan ibilbide gehiena eremu pribatuan egin du. Hiru urte eman zituen ingurumen kontsultoretza batean, eta beste hiru ingurumen gaiez arduratzen zen zuzenbide bulego batean. “Uste dut beharrezkoa dela, eremu publikoan aritu aurretik, pribatuan lan egitea, ikuspegi zabalagoa ematen dizu eta. Bestela, ez dakizu zer dagoen kanpoan”.
