Mari Puri Herrero. Margolaria: Batzuetan ametsak diruditen bizipenak izaten ditugu, nik ez ditut bereizten
2009-04-10
SALABERRIA, Urkiri
BELAXE. ITZULPEN ZERBITZUA
Bukaeratik has gaitezen, zer da Artea?
Ufff. (Barreak). Asko pentsatu dut hortaz. Agian batzuetan ona da kanpotik entzutea zu artista zarela, edo hori artea dela... Nik uste dut sortzailea den oro arraza berekoa dela. Etengabe tinka “sortzailean” dagoen zientzialaria ere.
Berrikuntza, agian?
Berrikuntza merke saltzen den marka da, baina sortzea den guztia, bizitzako arlo guztietan, osotasun beraren osagai da. Estetika eta tinka sortzailea? Artea ikusteko, egiteko, munduan egoteko edota bizitzeko modu bat da.
Nola gogoratzen dituzu pinturan eman zenituen lehen urratsak?
Ez dut gogoan noiz hasi nintzen gustura marrazten edo margotzen. Dena den, ziur naiz betidanik izan dudala hor zerbait, konturatu gabe ere eskuartean nuen edozerekin marrazten hasten nintzelako, klarionekin, lurrarekin... material guztiekin.
Lurrarekin diozu, baserrian jaio al zinen?
Ez, Bilbon jaio nintzen, etxe modernista oso politean, plaza eliptikoaren ondoan. Baina sarritan joaten nintzen amonaren etxera, Artziniegara. Han naturarekin harremanetan izaten nintzen. Gogoan dut kontraste hori, jaio eta bizi nintzen etxea estilo modernistan dekoratuta zegoen, oparoki, sabaiak apaintzen zituzten eskaiola pintatuetan fruituak eta adarrak ageri ziren, eta amonaren etxea, berriz, mendialdean zegoen eta estetikoki askoz soilagoa zen.
Familian norbaitek transmititu al zizun zaletasun estetikoa?
Marrazteko zaletasuna bazuten nire aurreko batzuk ere, baina ni izan naiz etxean marraztea ogibide izan duen lehena.
Anai-arrebarik ba al duzu?
Bai, erdikoa naiz. Abantaila handia da erdikoa izatea, ez naizelako ez txikiena ez nagusia ere.
Beraz, haurtzaroko oroitzapenak...
Ondo gogoratzen dut argiari begiratzen niola. Nola sartzen zen leihotik eta nola islatzen zen lurrean, nola igarotzen zen zuhaitzen orrien artetik.
Orduan, lapitzei heltzeko erabakia hartu zenuen?
Ez dakit oraindik ere erabaki hori hartu ote dudan, oraindik ez naiz ausartzen. (Barrezka dio)
Pintura figuratiboa lantzen duzunez, marrazkia oinarrizkoa izango da zuren lanean, ezta?
Bai, noski. Marrazkia lan guztien oinarrian dago, eta paper txikiak, zirriborrotxoak, gero lantzen dudanaren hazia dira. Eskolako liburuak ere marrazkitxoz beteta izaten nituen. Oso ikasle txarra nintzen, eta Zallako barnetegian egon nintzen. Udan Donostiara joaten ginen eta han hasi nintzen, 14 urterekin, Ascensio Martiarenaren estudiora joaten. Profesional batengandik jaso nituen lehen ikasgaiak izan ziren. Oso ondo oroitzen ditut, ikuskera oso bereziko pertsona zen.
Eta Martiarenaren ondoren?
Aurrera egin nuen, era naturalean. Ez nuen “artista izan nahi dut” erabaki. Barnetegitik atera ondoren gurasoek Madrilera bidali ninduten Prado museoa ezagutu eta artista gisa trebatzera. Círculo de Bellas Artes delakoan izan nintzen, eta han gorputz biluzi ugari marraztu nituen...
El comedor. 1975.
Bilboko Arte Eder Museoa.
San Fernando Arte Ederren Errege Akademian sartzeko gogorik ez al zenuen izan?
Hasieran sartzekotan nintzen, baina zer nolako planteamendua zuten ikusita, nahiko itxia, nahiago izan nuen nire kabuz prestatzen jarraitzea.
Marrazketaz gain, zein diziplina zenituen gogoko?
Akuafortea. Grabatua oso interesgarri iruditzen hasi zitzaidan, eta hainbat tailerretan izan nintzen nire kontura ikasten.
Ricardo Baroja atsegin izango zenuen, ezta?
Izugarri, gure grabatzaile handietako bat da. Izan ere, 60ko hamarkadaren amaieran Julio Caro ezagutu nuen, eta une batean, haren osabaren plantxa batzuk agertu zirenean, ni arduratu nintzen garbitzeaz eta estanpazio-serie1 laburtxoa egiteaz.
Madrilen gaude, 60ko hamarkadan eta zu zure burua prestatzen...
Bai, eta 66-67 ikasturtean Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Holandako Gobernuaren beka eskuratu nuenez, Amsterdameko Rijksakademie akademian sartu nintzen. Grabatuan sakondu nuen, bertatik bertara ezagutu nituen Rembrandten grabatuak eta zonaldeko grabatzaileenak. Margolari grabatzailearen ideia oso interesgarria iruditzen zait, tradizio handikoa da Europako iparralde horretan. Hemen Goya daukagu, baina Goya jeinua izan zen. Hau da, hemen Madrilen, grabatzailea grabatuan maisua zen, eta horrek ez ninduen horrenbeste erakartzen. Nik grabatuaren ikuspegi piktorikoagoa izan nahi nuen, eta horrek aldi berean eragina du grabatzaile ikuspegitik landutako margogintzan.
Baina ez zenuen akuafortea bakarrik landu.
Ez. Xilografiarekin hasi nintzen, teknika errazagoa du, gubiaren bidez zuzenean egurraren gainean grabatzen baita. Plantxekin lan egitera ohitzeko modu ona da. Plantxak modu batean ikusten dituzu, eta gero emaitza, estanpan, alderantzizkoa da. Gero, akuafortearekin, hozka-denborak, tintaztatzeak, estanpazio-motak eta abar izan behar dituzu gogoan, sistema konplikatuagoa da.
El barco azul. 1985-1986.
Bilboko Arte Eder Museoa.
Akuafortea preziosistagoa al da?
Izan liteke, baina nik ez dut batere atsegin grabatuaren inguruan sortzen den mundu hori guztia, “sukalde” modukoa da. Lanbidea lengoaia da eta menperatu egin behar da, baina lanbide hutsean gelditzen dena ez da interesgarria niretzat.
Zer da komunikatu nahi duzuna?
Hasi nintzenetik gustuko ditudan gaien inguruan lan egitea atsegin izan dut, eta pentsatzen jarrita, gogoan dut txikitatik oso gustuko nituela liburuak apaintzen dituzten estanpak; seguruenik hortik datorkit grabatuarekiko zaletasuna.
Nola aukeratzen dituzu jorratuko dituzun gaiak?
Burura datozkit. Gaiak edo kontatzeko istorioak baino gehiago figurak eta giroak interesatzen zaizkit; ez horrenbeste ipuinak... baina horiek ere gustuko ditut. Adibidez, asko gozatu nuen San Juan de la Cruzen poesiei buruzko lan bat egiten. Poemak irakurtzen nituen, eta ukitzen dituzten gaiak nahiko itxiak direnez, horiei heldu baino gehiago iradokitzen zizkidaten irudiak lantzen nituen, irakurgaiak girotuta.
Nola iritsi zinen pinturara?
Egia esateko, betidanik bateratu izan ditut gainontzeko teknikak pinturarekin. Pinturaren barruan soiltasuna atsegin dut, baina sarritan lanik errazena egiteko ere ezagutza handia behar da, gauza asko jakin behar dira. Gauza erraza da, esaterako, oihalaren gainean oinarri ona izatea lanean hasteko, eta hori hemen oso gaizki egiten zen. Holandan, aldiz, oinarri zoragarriak egiten ikasten genuen. Koadroa margotzea prestaketa-lanetan hasten da, nire ustez. Oso garrantzitsua da oinarri ona izatea, horren araberakoa izango baitira koloreen argitasuna, trazua edota lan egiteko era.
Alde handia al dago Holandako eta Espainiako planteamendu akademikoen artean?
Bai. Teknikaren aldetik pinturan askoz zorrotzagoak ziren. Ikasgai asko jaso nituen, eta haietan teknika oso ondo ikasten genuen. Dena dela, nik batez ere grabatuan jarrita nuen arreta, eta horretan ere bazegoen alderik; hasteko, askoz paper mota gehiago zeuden, hemen ikusi ere egiten ez zirenak ezagutu nituen. Izan ere, hemen, Parisetik ekartzen zuten Arches papera erabiltzen zuten batez ere. Argi dago gauzak ondo egitearen tradizioa oso errotuta zegoela Holandan, eta hemen...
Holandako bekaren ondoren zer egin zenuen?
Garai hartan asko bidaiatu nuen, Norvegian, Belgikan, Parisen... izan nintzen. Gero Bilbon ezkondu nintzen, baina Parisera joan ginen pare bat urtez. Haurra izan nuen eta urte batzuetarako Bilbora itzuli ginen, Madrilera, Leioara, Parisera.
Bekei esker ikasi al duzu beti?
Austeritatea atsegin izan dut beti, eta lortzen nuen dirua bidaiatzeko erabiltzen nuen. Pentsa, 63an hasi nintzen erakusketak egiten, eta saltzen nuenarekin interesatzen zitzaizkidan gauzak ezagutzera joaten nintzen, ez nuen bestelako luxurik.
Ama izateak ekoizpen artistikotik aldendu al zintuen?
Ez ba. Estudioa etxean bertan izan dut eta horrek errazago egiten zuen guztia. Baina ez nion erakusketak eta nire gauzak egiteari utzi. Bakoitzak bere moduak ditu. Famili bizimodua eta profesionala bakoitzak nola planteatzen dituen da gakoa, horren arabera gauza bat edo bestea egingo du.
Figurazioa landu al duzu beti?
50eko hamarkadaren amaieran Madrilera iritsi nintzenean El Paso taldea hor zebilen, ordurako abstrakzioa lantzen zen. Nire belaunaldian ez dugu abstrakzioaren kontra borrokatu, eginda zegoelako. Argi dago gerora ere abstrakzioa jorratu duen jendea egon dela eta badagoela oraindik ere, baina fenomeno gisa munduan ikusita zegoen jada. Geurea aukeratutako figurazioa da. Madrilen ikusi nuen abstrakzioaren ondoren, konturatu nintzen edozein koadro abstrakzioa dela.
Errealismo magikoa, agian?
Nik ez nioke horrelako etiketarik jarriko neure buruari, baina baliteke norbaitek irudimenezko mundu hori errealitatearekin nahastuta ikustea. Batzuetan ametsak diruditen bizipenak izaten ditugu, nik ez ditut bereizten.
Azken aldian tonu nahiko gogorrak erabili dituzu...
Beno, orain tonu leunagoetara itzultzen ari naiz. (Barre egiten du). Argi dago hasieran modu ilunagoan margotzen nuela, baina agian lurrezko kolore gehiago erabiltzen nituelako izango da, merkeagoak ziren eta. Era guztietara, ia gazte gehienak gai ilunagoak jorratzen hasten dira, baita lehen gaztaroan eleberri beltzak idazten dituzten idazleak ere.
Gaztaroa aipatu duzunez, ikaslerik izan al duzu?
Ez. Oso zaila egiten zait hau edo hura ondo dagoela esatea inori. Behin ikastaro bat eman nuen Artelekun eta beste bat Eibarren. Eta bietan neka-neka eginda bukatu nuen. Oso zaila zait baieztapen sendoak egitea, lehortu egiten nau horrek.
Eta nola ikusten duzu artista gazteen panorama Euskadin?
Jende asko ateratzen ari delakoan nago. Giroa orain oso irekia da eta gauza interesgarri asko egiten ari direla uste dut. Herrietako kultur etxeetan erakusketak oso modu duinean eta oso ondo antola daitezke, eta hori oso gustuko dut. Oso maila ona dago gaur egun. Euskal Herrian betidanik sentsibilitate oso sendoa izan dela deritzot. Arte asko eman duen herria da, arte ona eta askotarikoa, gainera.
Ha pensado que aquí hay un gigante. 1967.
Bilboko Arte Eder Museoa.
Zein diziplina dira nagusi?
Diziplina batzuen eta besteen arteko hesiak desagertzen ari dira. Normala denez, adierazpen-modu berriak azaltzen ari dira. Nik argi dut, margotu nahi badut margotu egiten dut, eta eskultura egin nahi badut, ba hori egiten dut.
Zer diozu Mari Jaiari buruz, nola sortu zen ideia?
Ba ez dakit oso ondo. Ez naiz festazalea, nahiko aspergarria naiz eta ez dut dibertsioa gehiegi maite. Baina 70eko hamarkada paregabean Bilboko jai-batzordeko jendea ezagutu nuen eta sekretuan eskatu zidaten batzordeak jaiei oparituko zion pertsonaia sortzea. Hori besterik ez zen izan, baina jendeak dibertsioa atsegin duenez, ba inork espero ez bazuen ere hor gelditu da.
Amets bat: Indarkeriak ez dezala horrenbesteko presentzia izan, asko sufritzen dut horrekin. Baina ez dakit posible ote den.
Oparirik onena: Egunero jaiki eta estudiora etorri ahal izatea. Mari Puri Herrero (Bilbo, 1942) Bizirik dagoen euskal eszenako artistarik ospetsuenetarikoa da eta lau hamarkadako karreraren ostean jardunean jarraitzen du. Margolari bizkaitarra, Bilbon jaio zen 1942ko abenduaren 10ean. Ascensio Martiarena irakaslearekin margolaritza-ikasketak egin zituen, eta 1958an Madrileko Arte Ederretako Zirkuluko Akademian bere ezagutzak sakondu. Bere bakarkako lehenengo erakusketa Bilboko Illescas Aretoan egin zuen 1963an. Bi urtez bizi izan zen Holandan, beka bat zuela. 1966an Bizkaiko Foru Aldundiak eta Holandako Gobernuak saritu zuten, Amsterdameko Rijks Akademian margolaritzari eta grabatuari buruzko bere ezagutzak erakusteagatik eta irakasteagatik. 1969tik 1971ra Parisen egon zen. Hainbat erakusketa pertsonal antolatu ditu eta horietan bere pertsonalitatea nabarmentzen da, akuaforte-, serigrafia- eta xilografia-tekniketan duen ezagutzagatik. Bilbon arte-jarduera askotan hartu du parte –Arte Ederretako Museoko batzordeko kide izan zen–, eta Mari-Jaia sortu zuen, Bilboko jaietako pertsonaia famatuaren irudia.
1Grabatuaren teknika artistikoak bi osagai nagusi ditu: matrizea batetik, hau da, grabatzen den objektua, eta estanpa bestetik, tintaztatutako matrizea euskarriaren gainean estanpatzearen emaitza dena. Akuafortearen kasuan matrizea kobrez egiten zen, nahiko material harikorra baita eta irudi oso interesgarriak sortzen ditu. Kobrezko matrizeak arazo bat du: estanpatuz goazen heinean metala “zanpatuz” doa eta horrekin batera grabatutako ildoek ere zehaztasuna galtzen dute. Horrela, estanpatu nahi genuen irudia poliki-poliki desagertuz joaten da zati batzuetan. Horregatik Mari Puri Herrerok zehaztu digu Ricardo Barojaren plantxekin egin zituen serieak “oso laburrak” izan zirela.
