Arantza Jausoro. Euskal Mendizale Federazioko presidentea: Munduko edozein lekutan mendira zoazela, euskal herritarra zarela esanez gero, mendizale ontzat hartuko zaituzte
2005-06-17
BREA, Unai
Euskal Mendizale Federazioko lehenengo emakumezko presidentea zara, eta asko azpimarratu da hori komunikabideetan…
Hori ona da, federazioa ezagunagoa izatea dakarrelako. Hilabete batzuk igarota, denak ahazten dira horretaz, baina hasieran oso nabarmena izan zen; ona da, instituzioari sona ematen dion heinean.
Nondik datorkizu mendizaletasunarekiko harremana?
Bizitza osoa daramat mendian ibiltzen. Modu jarraiagoan, federatuta eta kirolari legez, dozena bat urte izango dira. Baina tira, etxean, gurasoekin-eta, betidanik.
Eta federazioarekikoa?
Hasiera batean, Pyrenaica aldizkarian kolaboratzen nuen, eta horri esker federazioa ezagutzen hasi nintzen. Hala ere, ez pentsa harreman handirik eduki dudanik orain gutxi arte. Azken urte eta erdian oso azkar gertatu da dena.
Zelan heldu zinen presidente izateko hautagai izatera? Zeure burua aurkeztu zenuen, edo…?
Ez, askoz sotilagoa da. Normalean, aurrekoak izendatzen du bere ondorengoa, eta oraingoan ere hala izan da. Antxon Bandresek, aurreko presidenteak, proposatu ninduen. Beraren ustez, federazioaren etorkizunaren gakoetako bat presidentearen soslaia aldatzea zen; horrenbestez, lan talde bat osatzea eta etorkizunerako ildo batzuk zehaztea proposatu zidan. Gero, jakina, hauteskunde batzuk gainditu eta batzarraren onespena lortu behar izan genuen.
“Soslaia aldatzea” diozu. Zein da soslai berria, bada?
Gazteagoa agian. Bestetik, kirol hutsetik kanpoko arloan ondo moldatzea. Esan nahi baita, Antxon Bandresek guztiz menperatzen zuela kirol arloa. Erabateko bultzada eman zion euskal mendizaletasunari; kirol-eskalada, mendiko eskia, mendi-lasterketak… berak abiarazi zituen hemen. Lan estrategikoa egin du kirol honi dagokionez. Baina behin hori lortuta, kirol arloan ez ezik kudeaketan ere ezaupideak eta eskarmentua zeuzkan norbait bilatu zen. Hori, federazio batean, kirola ezagutzea bezain garrantzitsua da, edo garrantzitsuagoa. Euskal Mendizale Federazioak, une honetan, hainbat langile dauzka kontratatuta, bulego bi -bata Gasteizen eta bestea Donostian-, eta Pyrenaica aldizkariaren egoitza Bilbon… Frantzian ere azpiegitura daukagu, orain gutxi mendiko egoitza bat erosi dugu-eta Luz Ardidenetik hurbil. Beraz, horren guztiaren ardura daukan lan taldeak jakin egin behar du aurrekontu bat erabiltzen. Urtero 120.000 euro ingurutaz ari gara hitz egiten.
Eta zertan datza zure egin beharra, presidente legez?
Presidente baten lana presidentearen izaeraren araberakoa izaten da. Nire kasuan, alde bat kudeaketa da; lan iluna da, esker txarrekoa. Federazioak egiten dituen gauza desberdinak antolatzea eta gainbegiratzea da; argi dago presidenteak ez duela dena egiten, baina egiten den guztia jakin behar du. Horrek denbora bat behar du. Gainera, ordezkaritza lana dago; leku askotara joan nadin eskatzen didate, eta joan behar izaten dut.
Elkarrizketa hasi aurretik esan didazunez, egunero 24 orduz zara presidente. Baina lanbidea ere badaukazu…
Bai. Goizeko 8:00etan, bulegora heltzen naizenean, posta begiratzen dut eta erantzun beharrekoei erantzuten diet. Ondoren, neure lanari ekiten diot. Horrez gain, eguerdia ere federazioko kontuetarako erabiltzen dut, eta arratsaldeko zazpietatik aurrerakoa noski.
Zer abantaila dakar federatzeak?
Azter dezagun alderdi praktikoa. Eginkizun batek istripu-asegurua behar badu, norberak bere kabuz egin dezake, baina beste 25.000 lagunekin batera eginda askoz merkeagoa da. Bestetik, lizentzietatik ateratzen den diruari esker, Euskal Herria mundu mailako potentzia da kirol honetan. Kirol-eskalatzailerik onenak, alpinistarik onenak, espedizionariorik onenak, mendi-lasterkaririk onenak… dauzkagu. Hori guztia, hein batean, federazioak emandako lizentzien bidez ordaintzen da. Hirugarrenik, lizentzia izateari esker zenbait zerbitzu erabil daiteke: ikastaro merkeagoak, norberaren klubak utzitako materiala… Beste kirol batzuk ezin dira egin federatuta egon barik. Mendira, berriz, edonor joan daiteke, federazioan egon ala ez, baina ganorazkoena, sarritan joateko ohitura daukanarentzat behintzat, federatzea da.
Euskal Herria potentzia dela esan duzu. Zergatik?
Lehenik eta behin, mendi federazioen nazioarteko federazioan gaudelako, eta Euskal Federazio moduan gaude. Horri esker, badugu beste kirol batzuek ez duten pisua. Bigarrenik, Euskal Herriak kirol gutxitan dauka mundu mailako sona, eta mendizaletasuna bat da: mendizaletasunak lagundu egin du Euskal Herria mapan kokatzen. Eta hirugarrenik, federatu kopuruagatik. Ratioa hemen oso handia da, Europako beste zenbait herrialdetakoarekin konparatzeko modukoa, eta Espainiar estatuan, aldiz, txikia da. Azkenik, zortzimilakoetara igotzen direnen kopuruagatik, zailtasun handiko bideak egiten dituzten eskalatzaile kopuruagatik… Esloveniarekin konparatzen gaituzte, eta denek onartzen dute Eslovenia potentzia garrantzitsua dela. Munduko edozein lekutan mendira zoazela, euskal herritarra zarela esanez gero, mendizale ontzat hartuko zaituzte.
Politikakerietan sartuko gara orain: arazo asko ematen dizue nazioarteko federazioan egoteak?
Oraingoz ez. Mendi federazio batasunean espainiarrak, katalanak eta gu gaude. Esan gabe doa garrantzia ez dela berbera; guk ahotsa daukagu, baina bozkatzeko eskubiderik ez. Edonola ere, hobe da egotea ez egotea baino. Bestalde, uste dut gu ez garela politikarien aurretik ibili behar, atzetik baizik. Gure egin beharra ez da politikan aritzea, gure mendizaleek nazioarte mailan ahalik eta garrantzirik handien eduki dezaten ahalgintzea baino.
Mendira joatea gauza bat da eta mendizalea izatea beste bat?
Ni ez nago eztabaida horren alde: batzuek eskalatu egiten dutela, beste batzuek goizez baino ez direla joaten, beste batzuek ogitartekoa jatera… Denok gara gauza bera, baina eginkizun honek adierazpide desberdinak dauzka bizitzaren aro desberdinetan. Gaurko gazteei ez esan mendi-talde batekin muinotxo batera igotzeko, aspertu egingo direlako. Hamabost urteko gazte batek rokodromora joan nahi du, mendiko eskia egin nahi du… Gazteek kirola eta lehiatzea dute atsegin. Gero, jendea zahartuz doa, seme-alabak ditu… eta mendira joaten jarraitzen du, baina beste era batez, familiarekin, beste familia batzuekin beharbada… Mendizaletasun hori hogei urteko alpinistarena bezain zilegia da.
Nik esan gura nuena zer da: mendira doazen guztiek daukate argi zein izan behar den mendiarekiko harremana?
Mendiarekiko harremana begirunezkoa izan behar da. Gu mendietatik igarotzen gara, baina mendiek iraun egiten dute. Beraz, begirunea, eta baita ingurune naturalaz baliatzea ere. Nire ustez, mendizaleak, eskalatzaileak, alpinistak… ingurumenarengako kontzientzia sendoena duten pertsonak dira. Mendira joaten direnean, hark eskaintzen duenaz gozatzeko asmoa dutelako, hain zuzen. “Turista” asko ere badago, noski, baina horiek ez ditut kontuan hartzen.
“Turista”?
Jakina. Guk espazioa partekatzen dugu. Geure eginkizuna inguru publiko batean egiten dugu, eta begirunez jokatzen dugu harenganako, edo hala uste dugu behintzat. Baina denek ez dute berdin jokatzen. Ildo horretan, uste dut feredatuta egoteak gai honenganako ardura adierazten duela.
Lehiaketa aipatu duzu lehen. Itxuraz bederen -eta kanpotik begiratuta beti ere-, kontzeptu hori ez da existitzen mendian. Lehiatzekotan, nor bere buruaren aurka lehiatzen da, edo mendiaren aurka…
Federazioak atal asko dauzka, eta horietatik hiru, lehiaketa-kirolei dagozkie: mendi-lasterketak, mendiko eskia eta kirol-eskalada. Lehenbizikoan izugarria izan da hazkundea: orain gutxi egin da munduko txapelketarako puntuagarria den Zegama-Azkorri proba, Europako lasterkaririk onenekin eta guzti. Eskaladari dagokionez, euskal eskalatzaileak munduko onenak dira: Josune Bereziartu, Pou anaiak… Gainerako atalak ez dira lehiazkoak, baina kirola dira era berean. Edozelan ere, ez gara futbolaz hitz egiten ari, hemen ez dago dirurik.
Mendizaletasunak ez dauka idatzizko araurik…
Ez.
… baina idatzi gabekoa bai, ezta?
Bai. Denboraren poderioz bihurtzen da norbera mendizale, aurretik izan direnei begiratuz, eta normalean klub edo talde baten barruan. Mendizaletasuna ez da bakarkako kirola; bada bakarrik joaten den jendea, baina ederrena, nik uste, lagunekin, familiarekin… joatea da. Idatzi gabeko kode hori –zelan jardun behar den mendian, zer neurri hartu behar diren ezbeharrik ez gertatzeko, begirunez jokatu beharra…- gero eta gehiago jasotzen da hezkuntzaren bidez. Baina tradizioak, batzuek besteei irakasteak, oraindik dauka garrantzi handia.
Begirunea eta kontuz ibili beharra aipatu dituzu. Bete egiten dugu hori, kontuz jarduten dugu?
Federazioan egoteak berak badakar erantzukizuna. Izan ere, erreskate gehienetan federatu gabekoak izaten dira tartean dabiltzanak. Noizbehinka joaten den jendea da, edo orain modan dagoen turismo aktibo hori; baliteke goi mendiko aterpe batean praka motzak eta zapatilak daramatzan norbait topatzea, arratsaldeko zortzietan eta egundoko hotza egiten duela. Inork ez dio esan 2.500 metrora dagoela eta hipotermia bat eduki dezakeela. Hori egunero gertatzen da mendian. Jakina, federatuta bazaude, ohitura badaukazu edota klub batean hezi bazara, ez zaizu gertatuko.
Eta oso zabalduta dago aipatzen duzun “turismo” hori?
Bai. Oraingo jendartearen dinamika hori delako: naturarekin harremana, abentura-kirola… Eta denetik aurkitzen dugu mendian. Jende asko joaten da mendira federatu gabe, eta primeran aritzen da, baina masifikazioak eragiten du bestelako kasurik ere aurkitzea. Pirinioetan ikus ditzakezu batzuk, gora eta gora gelditu gabe, tirantedun kamiseta xumea eta zapatilak jantzita, eta pentsatzen duzu: “Nora ote doaz hauek? Ez dakite altuera batetik aurrera elurra dagoela?”.
Zuk horrelako bat baino gehiagorekin egingo zenuen topo…
Bai, jakina.
Eta zer esaten diezu?…
Uste dut haienganako begirunea ere eduki behar dela. Inoiz baten bati lagundu behar izan diot –zorionez, ez dut istripurik ikusi-, eta zera esateko gogoz geratu naiz: “ez zenekien nora zentozen?”.
Edonola, bada elkartasun halakoa mendian. Denek agurtzen dute elkar, esaterako. Hori ezinezkoa da hirian…
Mendizale onaren idatzi gabeko arauetako bat da. Elkar agurtzea, daukazuna partekatzea… Zenbat eta urrunago, zenbat eta gorago, orduan eta elkartasun sentimendua biziago. Eta bigarrenik, begirune handia espazioa horretan dabiltzan guztienganako, mendizale onak izan ala ez. Elkartasun hori galtzen den egunean, kezkatzen hasi beharko gara. Himalayako mendi handietan, berbarako, jendeak elkarri laguntzen dio, gailurrera heltzeko zeukaten asmoa, edo bizia bera, arriskuan ipinita. Uste dut jokabide horrek betiko iraungo duela, eta harro egon behar dugu horretaz.
Himalaya aipatu duzunez gero… badirudi hor ere lehia handia dagoela…
Bai. Norbaitek honetaz bizi nahi duenean, edozein lanbidetan bezala, onena izan nahi du, eta ahal dela albokoa baino hobea. Profesionaltasun horrek lehiakortasuna ekarri du, eta ez da txarra. Niri oso zintzoa iruditzen zait.
Masifikazioari helduko diogu berriz ere. Zenbait menditan, eguraldi ona dagoenean, Bilboko Kale Nagusian baino jende gehiago egoten da. Zelan hartzen duzue hori federatutako mendizaleok?
Nik ondo. Poz handia ematen dit igande goiz batean Gorbeiara igo eta hura jendez beteta ikusteak. Benetan.
Apurka-apurka mendia hondatuz doa? Gorbeia, esaterako, orain hamar urte bezala dago gaur egun?
Ez zait iruditzen orain desberdin dagoenik. Beharbada, orain seinale gehiago dago. Lehen bagenekien nondik joan behar zen, aurretik beste norbaitekin joan ginelako; orain bidea adierazten dute, eta alde horretatik abentura kutsua galdu da. Ingurumenari dagokionez, argi dago masifikazioak batzutan arazoak eragiten dituela, baina gehiegizko babesak ere ez digu onik egiten, ez guri behintzat.
Zergatik?
Egunen batean inor ezin izango delako mendira joan. Dena babesten bada gizakiarengandik, argazki hori bezalakoa izango da guztia [horman daukan paisaje ezin ederrago baten irudia erakusten digu]. Andeetako laku bat da, oso ederra, baina ezin izango da inoiz bertara joan. Eta orduan zertarako balio digu?
Orduan, Mendizale Federazioak ez dauka zerikusirik naturguneen kudeaketan? Zuek ez duzue parte hartzen nora joan daitekeen, nora ez… erabakitzeko garaian?
Ez. Eta arauren bat urratuz gero isuna ipintzen digute, edonori bezala.
Baina galdetu ere ez dizuete egiten?
Batzutan bai, eta beste batzutan guk geuk eskatzen dugu gure iritzia aintzat hartzea, zer esanik badugulakoan. Badira ika-mikak ere, noizean behin.
Globaliziazioa eta halako kontuak mendizaletasunaren kalterako dira? Alegia, mendira joateko kultura galtzen ari da?
Ez. Uste dut orain lehen baino kultura handiagoa daukagula mendiari buruz. Batetik geure historia ezagutzen dugulako, bestetik gero eta heziketa gehiago dagoelako. Orain eskalatzen eta mendira joaten hasten diren neska-mutilek guk adin berean geneukana baino askoz maila handiagoa daukate. Nik, batzutan, pentsatu egiten dut guztiz inkontzienteki hasi ginela, gaur egun sekula inola ere egingo ez nituzkeen gauzak eginez. Mendiko kultura lehen baino sendoagoa da.
Euskal Herrian jende asko –edo batzuk bai behintzat- bizi da mendian eta mendiaz. Zer iritzi dute horiek zuetaz? Beraiei arraro iruditzen zaie guk egiten duguna, jai eguna daukatenean zinemara edo tabernara joatea gustatzen zaielako gehien, eta ez, inondik inora, mendira. Baina harremana ona da, ez dute esaten: “Badatoz hauek gu eragoztera!”. Izan ere, mendizaletasuna oso sakon txertatuta dago herri honen kulturan. Bestelako kontu bat da adineko pertsona batzuek, betidanik mendian eta baserrian ibili era gero, orain hara itzuli nahi ez izatea. Arantza Jausoro Marugan (Gasteiz, 1967) Soziologia eta Zientzia Politikoetan lizentziatua da (Deustoko Unibertsitatea), eta Gasteizko enpresa-kontsultoretza batean egiten du lan. Txikitatik datorkio mendizaletasunarekiko harremana, eta alpinismoa maite du gehien. “Kirol-eskalada ere egiten dut, baina entrenamendu modura batez ere”. Andeetan, Alpeetan, Kaukason... ibilitakoa da, baina ezin izan du orain artean Himalayara joan. Horixe du arantza, sakon sartutakoa gainera. “Oporrak abuztuan ematen dizkidate beti, eta sasoi horretan ez dago Himalayara joaterik, montzoia delako”. Aurtengo otsailaren 13an aukeratu zuten Euskal Mendi Federazioko presidente.
