Euskal nortasuna(k) XXI. mendera begira: 2050 helburu

Herrialde batean errotutako elementuek eta gizarte-harremanak sortu dituzten proiektuek garrantzi handia izan dute eta dute nortasun-ezaugarrien eraikuntzan. Euskal nortasunaren kasuan, tradizioz heldu diren nortasun-elementuak daude, baina aldi berean, identitate-elementu berriak sortzen eta barneratzen dira. Bizi dugun gizarte plural eta moderno honetan, areagotu eta/edo agertu berri diren joera globalek, euskal nortasunaren etorkizunaz galdetzera eraman gaituzte.

Zer da, gaur egun, euskal nortasuna? Zertan bilakatuko da euskal nortasuna etorkizunean? Zeintzuk dira, egungo, euskal nortasuna eraikitzeko erabiltzen ditugun elementuak? Eta eragileak? Nola aldatu da euskal nortasuna? Nolakoa da euskal nortasunaren etorkizuna? Zein eratako estrategia eta proposamenetan oinarritu behar da etorkizuneko euskal nortasun kolektiboa?

Eremu tematikoak
Etorkizuna Irudikatu
Kategoria
Hausnarketa
Egoera
Indarrean
Denboraldia
2022-03-01-2025-06-30

 

Aurkezpena

Abagune historiko batzuk beste batzuk baino erabakigarriagoak izaten dira gizarteen bilakaeran historikoan eta, bereziki, garrantzitsuak izaten dira nortasuna zalantzan jartzen edo/eta aldatzen hasten diren uneak. Izan ere, egoera horietan, nolabaiteko egonezina eta etorkizunari buruzko kezka sortzen dira gizarte horretako kideen artean. Globalizazio prozesuak indartu egin du herri-identitateari buruzko ardura munduan zehar, eta, ondorioz, ugaritu egin dira herri-nortasunari buruzko gogoeta eta ikerketak.

Euskal nortasuna eta kultura aztertu dituzten orain arteko ikerketek, gaiaren konplexutasuna agerian utzi dute; izan ere, euskal lurraldeetako herritar gehienek euskal nortasunarekin identifikatzen badira ere, denek ez dute nortasun berdina lurralde guztietan. Eta euskal nortasuna eraikitzen dituzten elementuei erreparatzen badiegu, hauek ere aldatzen ari direla ikusiko dugu, eta aldaketa horiek bereziki gazteen artean hautematen direla, non nortasunaren ideia askoz ere heterodoxoagoa eta malguagoa den.

Proiektu hau euskara eta euskal kulturan oinarritutako identitate partekatu bat eraikitzeko moduari buruz hausnartzeko beharretik sortu da, euskal gizartearen aniztasun testuinguru batean.

Helburuak

Helburu orokorrak

XXI. mendeko Euskal Autonomi Erkidegoko, Nafarroako Foru Komunitateko eta Ipar Euskal Herriko herritarren nortasun plural, kohesionatzaile eta integratzaile berrituaren eraikuntzarako oinarriak proposatu.

Helburu espezifikoak

  • Euskal nortasun-elementuei eta izaerari buruzko diskurtsoak ezagutzea.
  • Euskal nortasuna bultzatzen, sortzen edo indartzen duten egungo eragileen identifikazioa.
  • Euskal nortasunaren aldaketa aztertzea.
  • Euskal nortasunak etorkizunera begira dituen erronkak ezagutzea.

Metodologia

Euskal nortasunaren inguruko diskurtsoak aztertzeko eta etorkizunera begira baliagarriak diren ondorioak ateratzeko nagusiki, Oinarritutako Teoria edo Grounded Theory ikerketa metodoan oinarritu gara.

Ikerketa gidatu duten hipotesiak zein ikerketarako erabili diren prozedurak ez dira aldez aurretik sortutako teoria batetik atera, bildutako datuetatik baizik; hau da, informazioa metodo induktiboaren bidez lortu dugu. Biltzen den informazioa etengabe kontrastatu dugu datu berriak bilduz eta daukagun informazioa osatuz, hipotesi berriak ateraz eta dauden hutsuneak betez.

Ikerketarako erabili den informazioaren bilketa eta azterketa aldi berean burutu dugu. Hots, datuak biltzen joan garen heinean, hipotesi berriak formulatu ditugu eta bildutako datuen artean informazio hutsuneak non dauden ikusi dugu. Hipotesi eta hutsune horiek datu berriak biltzera eta aurretik lortutako informazioa kontrastatzera bultzatu gaituzte.

Euskal nortasuna bizitzeko modu desberdinak ezagutzeko, herritarrei galdetu diegu. Informatzaileak jatorri, adin, genero, ikuspuntu, ezagutza… desberdineko herritarrak dira. Informatzaileen lagina datuak biltzen goazen heinean osatu da. Lagina ez dugu aldez aurretik zehaztu eta osatu, baizik eta etengabe osatu da ikerketa aurrera doan heinean.

Errealitatea ikusgune desberdinetatik aztertzeko helburuarekin, informazioaren bilketa teknika desberdinak erabiliz egin da. Ikerketaren lehen fasean herritarren ahotsa jasotzeko narrazioen eduki azterketa eta sakoneko elkarrizketak egin dugu; eta ekintza hauetatik ateratako baieztapenak, bigarren fasean kontrastatu eta osatu ditugu gazteekin egindako hausnarketa taldeetan eta herritarrekin egindako mintegi irekietan.

Aipatutako teknika hauen bitartez barrura begira jarri gara, hau da, herritarren diskurtsoak jasotzean zer esaten duten jaso dugu. Baina ere garrantzitsua deritzogu, euskal nortasuna nola agertzen den aztertzea, eta horretarako zuzenean galdetu ordez, elkarte, enpresa eta erakundeek euren web orrietan euskal nortasuna nola agertzen den aztertu dugu.

Faseak

Euskal nortasuna(k) XXI. mendera begira: 2050 helburu ikerketa-proiektua, 2022-2024 bitartean burutu da, lau faseetan burutu da, fase bakoitzak bere helburu zehatzak izanik. Lehen fasean (1), gaiaren inguruan antzeman daitezkeen joerak identifikatu eta aztertu dira; bigarrenean (2), gaiaren ezagutzan sakontzeaz gain, etorkizunerako proposamenak egitea bilatu da; hirugarren fasean (3), jasotako proposamenen kontrastea egin da; eta azken fasean (4), ikerketaren emaitzen gizarteratzea egingo da.

  • 1. fasea: Informazio biltze-fasea (2022ko martxoa-abendua): EAEn, Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian euskal nortasuna nola bizi den aztertu dugu, hainbat pertsonei narrazioak eskatuta eta sakoneko elkarrizketak eginda. Horrez gain, 76 web orri ere aztertu ditugu.
  • 2. Fasea: Ikerketa, osaketa eta kontraste fasea (2023ko urtarrila-azaroa): biltze-fasean lortutako informazioa ikertu, osatu eta kontrastatu dugu: delphi bat egin dugu narrazioak bidali zizkiguten pertsonekin, sakoneko elkarrizketa berriak egin ditugu, baita 17 eta 25 urte bitarteko gazteekin eztabaida-taldeak. Fase honen bukaeran, informazioa kontrastatzeko eta etorkizuneko proposamenak lantzeko bi mintegi antolatu ditugu euskal nortasunaren gaiaren inguruan adituak diren edo/eta interesa dutenekin.
  • 3. Fasea: Ikerketa-proiektuaren emaitzen kontrasterako fasea (2023ko abendua - 2024ko uztaila): alde batetik, aurreko fasean landutako etorkizuneko proposamenak kontrastatu ditugu, horretarako bigarren delphi bat egin dugu prozesuan zehar parte hartu duten herritar guztiekin eta kontraste saioak egin ditugu lurraldeetako gazteekin; eta bestetik, diasporan bizi direnen iritzia jaso dugu galdetegi bat eginez eta ikerketa proiektuaren emaitzak nortasun gaietan adituak direnekin kontrastatu dugu.
  • 4. Fasea: Sozializazio Fasea (2024ko urritik aurrera): Ikerketa-proiektuaren emaitzen gizarteratzea. Sozializazio fase honetan artikuluak argitaratu ditugu, hitzaldiak eman ditugu, irratsaioetan parte hartu dugu eta, azkenik, ikerketaren emaitzak Eusko Ikaskuntzaren XIX. Kongresuan agertu ditugu. Kongresu hau 2024ko urriaren 2-tik 4-ra ospatu da.

Ikerketa teknikak

Informazioaren bilketarako erabilitako teknikak:

  • Narrazioen eduki azterketa: era desberdineko harremanak dituzten pertsonei (jatorri geografiko, hizkuntza, genero eta adin desberdineko pertsonei), euskal identitatearen inguruan, modu irekian, 3.000 karaktereko narrazioa egiteko eskatu diegu, euskal nortasunari buruzko gizarte errepresentazioak ezagutzeko. Narrazio hauek guztiak eduki azterketa teknikaren bidez aztertu ditugu.
  • Delphia, narrazioetatik lortutako informazioarekin: narrazioetan bildutako informazioarekin emaitzen laburpen bat prestatu ostean, narrazioak idatzi zituztenei bidali diegu, zerbait gaineratu, zehaztu edo kendu nahi duten esanez. Horrekin bi helburu izan ditugu: batetik, emandako informazioa narratzaileei bueltatzea; eta bestetik, atera ziren emaitzak kontrastatzea eta osatzea.
  • Web orrien eduki azterketa: EAEn, Nafarroan, Ipar Euskal Herrian eta diasporan kokatuta dauden 76 web orriko azterketa egin dugu. Web orrietan esaldien, ikurren, argazkien, esaldien eta mapen eduki azterketa burutu dugu. Elkarte, enpresa eta erakundeei, euskal nortasunari buruzko iritzia, ezagutza edo/eta harremana zuzenean galdetu ordez, euren web orrietan euskal nortasuna nola agertzen den aztertu dugu. Hots, zer esaten duten aztertu ordez, zer egiten duten ikusi dugu.
  • Sakoneko elkarrizketak: perfil eta izaera desberdineko pertsonak elkarrizketatu ditugu: nortasun gaietan adituak eta arituak direnak (antropologian, hezkuntza, komunikazioan, politikan edo soziologian adituak), euskal nortasunari buruzko gaietan erreferenteak direnak (euskalgintzan aktibistak direnak), euskal nortasuna ahalbidetzen, sortzen, gordetzen edo aldatzen duten esparruetan lanean ari direnak edo hauekin harremanetan daudenak. Ahots hauen identifikaziorako ere kontuan izan dugu: generoa, jatorri geografikoa eta adina.
  • Gazteekin eztabaida taldeak: Gazteen ahotsa jasotzeko, 17 eta 25 urte bitarteko gazteekin bost eztabaida talde egin ditugu: Baionan, Leioan, Idiazabalen, Gasteizen eta Iruñean. Euskal herriko lurralde guztietako gazteen begirada, iritziak eta diskurtsoa jasotzea izan da helburua, euskal nortasunari buruz, haren inguruko elementu eta balio komunak identifikatzea, eta gazteek identitate horren etorkizuna nola ikusten duten jakitea.

 

Araba (Gasteiz), 2023.06.07. Bizkaia (Leioa), 2023.06.29. Gipuzkoa (Idiazabal), 2023.07.12.
 
Ipar Euskal Herria. 2023.09.06. Nafarroa (Iruñea). 24.04.2024.  

 

  • Kontraste saioak (mintegiak eta kongresuak): 2023ko uztailaren 6an, Euskal Soziologia Kongresuan lehen emaitzak kontrastatu genituen. 2023ko irailaren 28an, ikerketaren lehen emaitzak aurkeztu genituen, on-lineko saio baten bidez. 2023ko urriaren 27an, proposamenen inguruko mintegi irekia antolatu genuen Donostian. Mintegi hartan, proiektuaren eta lehen emaitzen aurkezpena egin genuen, eta hiru eztabaida talderen bidez etorkizuneko proposamen, estrategia, ekintza edo bide-orriaren lanketa egin genuen.
 

 

  • Proposamenen kontrastea: 2024an, urtarriletik uztaila bitartean, ikerketan bildutako etorkizuneko proposamenak kontrastatzeko bi pauso eman ditugu: alde batetik, prozesuan zehar parte hartu duten herritar guztiekin bigarren delphi bat egin dugu jasotako proposamenak kontrastatuz; eta bestetik, lurraldeetako gazteekin kontraste saioak egin ditugu.
  • Kontraste ekintzak adituekin: 2024ean ikerketa proiektuaren emaitzak nortasun gaietan adituak direnekin kontrastatu dugu; horrez gain, narrazioetan, sakoneko elkarrizketetan eta mintegietan diasporari buruz bildutako informazioarekin, ondorio batzuk atera genituen eta diaspora gaietan direnen iritzia jaso dugu delphi batekin. Kontraste ekintza guzti hauek bildutako informazioa osatzeko eta zehazteko balio izan dute.

emaitzak

Ekintza horien bidez bildutako eta kontrastatutako informaziotik abiatuta, azken testu bat egin da. Dokumentu honetan proiektuan parte hartu duten informatzaileen euskal nortasunari buruzko diskurtsoen, ideien eta herritarren iritzien azterketa deskribatzen da.

Lortutako informazioa sei esparrutan bildu da: euskal identitatearen ezaugarriak; euskal identitatearen elementuak; euskal identitatearen eragileak; euskal identitatearen aldaketa; euskal identitatearen etorkizuna; eta, etorkizunerako proposamenak.

Lehenengo emaitza gisa esan dezakegu euskal nortasuna ez dela estatikoa, baizik eta etengabe aldatzen eta eraikitzen ari dela, tradizioak, erabaki pertsonalek eta barneko eta kanpoko hainbat eragileren parte-hartzeak eraginda.

Azterlanak euskal nortasuna indartzeko erronkei eta proposamenei buruzko adostasuna ere nabarmentzen du. 10 erronka nagusi identifikatu dira, eta horien artean nabarmentzekoak dira euskal nortasunari eustea eta biziberritzea, euskara indartzea, gizarte kohesioa hobetzea eta nortasuna testuinguru globalera egokitzea. Erronka horiei heltzeko proposamenek arlo linguistiko-kulturalak, sozio-komunitarioak, politikoak eta ekonomikoak hartzen dituzte barne, berrikuntza soziala eta euskal nortasuna mundura zabaltzea azpimarratuz.
 

Euskal nortasuna(k) XXI. mendeari begira: 2050 helburu  

Euskal nortasuna(k) XXI. mendeari begira: 2050 helburu

Txostenaren laburpena

2024ko abendua
 

lantaldea

Zuzendari Zientifikoa: Patxi Juaristi Larrinaga. Irakasle titularra Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultateko Politika eta Administrazio Zientzia Sailean (UPV/EHU).

Talde Eragilea:

  • Igor Ahedo Gurrutxaga. Zientzia Politiko eta Administrazio Saileko irakasle agregatua (UPV/EHU).
  • Elena Casiriain Iturriria. EHUko Balioen filosofia eta gizarte antropologia saileko eta Toulouseko Université Jean Jaurés doktorandoa.
  • Olatz Elexpuru Dominguez. EHUko Politika Zientzia eta Kudeaketa Publikoa + Soziologia Gradu bikoitzeko ikaslea.
  • Jone Goirigolzarri Garaizar. Deustuko Unibertsitateko Gizarte eta Giza Zientzien Fakultateko irakaslea da eta unibertsitate bereko Gizarte Balioen ikertaldeko kidea.
  • Carmen Innerarity Grau. Nafarroako Unibertsitate Publikoko Soziologia Sailean irakaslea.
  • J. Inazio Marko Jaunikorena. UPV/EHUko irakasle agregatua Hezkuntza, Filosofia eta Antropologia fakultateko Hezkuntza Zientziak sailean.
  • Izaskun Rekarte Bengoetxea. EHUko Balioen filosofia eta gizarte antropologia saileko doktorandoa.
  • Iñaki Zaldua Calleja. EHUko Soziologia eta Gizarte Lagintza saileko doktorandoa.

Artikuluak

Solasaldiak

   
Jone Goirigolzarri Garaizar / Edurne Azkarate    
     

Podcast

  Identidad(es) vasca(s) en el siglo XXI
Iñaki Zaldua
Kultura.eus. Radio Euskadi
2024.03.04
 
  Euskal nortasuna(k) XXI. mendera begira
Patxi Juaristi / Izaskun Rekarte / Iñaki Zaldua
Amarauna. Euskadi Irratia
2023.11.25
 
  Identidad(es) vasca(s) en el siglo XXI
Patxi Juaristi
La galería. Radio Euskadi
2022.06.25
 
  Euskal nortasuna(k) XXI. mendera begira: 2050 helburu
Patxi Juaristi eta Iban Larrandaburu
Amarauna. Euskadi Irratia
2022.05.08
 
 

Laguntzaileak

                            
 

PROIEKTU KUDEATZAILEA: 

Josune ETXANIZ BARRIO

 

Garapen Iraunkorreko Helburuekin bat datorren proiektua:
 

         Hizkuntza eta kultur aniztasuna

Proiektu guztiak