Solasaldiak

Clement Urrutybehety: "Bakarrik lan egin dut gehienetan" Clement Urrutybehety, ikertzailea "Bakarrik lan egin dut gehienetan" * Agustin Errotabere Urtarrilaren 20an Eusko Ikaskuntza Baiona Hiria ohorezkoa saria jasoko du Donapaleuko mediku eta ikertzaile honek. Euskal kulturaren inguruan egindako lanagatik jasoko du euskal makila, dagoeneko 86 urte beteak dituen ikertzaileak. Donejakue bidearen inguruan asko ikertu duen gizon honek idatzitako liburuak ugariak dira, esaterako, "La Basse Navarre, héritieère du royaume de Navarre" eta "Association des amis de Saint Jacques des Pyrénées Atlantiques". Baxe Nafarroako museoa eraikitzen ere eskertzeko lana egin du Urrutybehetyk. Esan bezala, hilabete honetan eskertuko diote hau guztia. Clement Urrutybehety, zure burua aurkezten diguzu? Donapaleun sortua naiz 1913ko abenduaren 26an. Nere gurasoek komertzio bat bazuten egurra saltzen zutena. Mauleko kolegioan egin nituen nire ikasketak. Gero medikuntza ikasketak, 1938an bukatu nituenak. 1939an tesia egin nuen, eta sariztatua izan zen. Gerla denbora zen eta berehala hasi nintzan lanean Donapaleuko eskualdean, laborarien artean. Nik nahiago nukeen hirian lan egin, baina ez nuen hautatzeko aukerarik izan. Beraz Amikuzen hasi nintzen lanean eta han jarraiki dut 1979 urtera arte, 65 urterekin hartu nuen erretiroa. Nola etorri zaizu historiaren gustoa , gustoa baino gehiago pasioa? Lana bukatu ondoren ez nuen ostatura joateko edo kartetan hartzeko gustorik, eta beraz, denbora banuelarik, eriei egin bisiten artetik, ibiltzen nintzen zokoz zoko, bidez bide, eskualde guztietan. Emeki emeki, hemengo bideak deskubritu ditut, Donejakueko beilarien bideak edo Nafarroko erreinukoak, bide berdinak direnak funtsean. Osaba bat banuen frantziskanoa, aita Chrisostome, teologoa zena, eta behar bada harek eman dit kutsua. Bakarrik ari zinen zure lanetan ala laguntzaileak zeneuzkan? Bakarrik lan egin dut gehienetan. Harremanak banituen "La société des amis de St Jacques" Pariseko elkartearekin.Hemen bertan ere harremanak banituen bereziki Gure Herria aldizkariarekin. Nire ikerketak egin ahala, horien berri bidaltzen nuen Parisera. Lizarran ere bazen beste elkarte bat bide horretaz interesatzen zena. Geroztik arrakasta handia bildua dute bide horiek, eta elkarteak nonahi sortu dira. Artikulu anitz idatzi ditut aldizkarietan gai ezberdinez: Nafarroko mugez, portuez, Gibraltarreko bidegurutzeaz, Garruzeko Pelegriniako kurutzeaz , erromatarren aztarnez, Atharratze Madalenako kaperan aurkitu idazkiaz.... Dato asko bildu ditut, idazteko ez bainuen denborarik. Artxiboekin ere lan egin dut, nahi nituenak erdiesten bainituen Pauetik herriko etxearen bidez. Medikuntza utzi dudalarik idazten hasi naiz, eta liburuak idatzi ditut. Zenbat liburu idatzi dituzu? Hamar bat liburuska idatzi ditut eta hiru gotorragoak. Lehena Principe de Viana Institutoak galdegin zidana: "Casas hospital: 10 siglos de historia en Ultra Puertos". Bigarrena "La traversee du Pays basque "Atlantica argitaletxeak galdegina, eta azkena duela guti Atlanticak argitaratua "La Basse Navarre Baxe Nafarroa". Nahiko lanak izan ditut honen idazteko, dokumentoen sailkatzeko. Nafarroko historiaz beste libururik ere idatzirik izan da... Bai eta horietan Pierre Narbaitz kalonjeak idatzi dituenak "Quand la Navarre avait des rois" eta "Le matin basque". Jaun kalonjeak, erregeen dinastiak aztertu ditu gehienik, nik aldiz instituzioak eta Nafartar gizartea. Gauza batez ohartu naiz: demokrazia bizi zela Nafarroko erreinuan. Herri bakoitzean etxeko jaunen biltzarrak egiten ziren eskualdeetako gorteetan biltzen zirenak. Erregetza, feudalitatea eta demokrazia elkarrekin bizi ziren baina hala ere demokrazia zen nagusi. Lehen Foruak XIII garren mendean idatziak izan ziren, eta Nafarroko erregek foruak zainduko zituztela zin egiten zuten. Euskaldunen askatasunean oinarritzen zen monarkia eta herriak hautatua zuenaren legitimitatea zeukan erregeak. Iraultzaraino iraun duen ohitura izan da. Lehen, erregea bozkaz hautatuzuten euskaldunek bereganatuko zituen lurraldeak partikatzeko hitzemanarekin, XVIIIgarren menderaino biziko den ohitura. Baxe Nafarroa, Nafarroko erreinuari lotua izan da urte askoz . Aldiz Lapurdi eta Xiberua Akitaniari lotuak egon dira: gu hegoaldeari, besteak iparraldeari. Donejakue bidea ere hurbiletik segitu eta aztertu dituzu Erran behar da bide berak zirela, Donejakuerakoak ala Nafarrorakoak. Gibraltarreko gainean nik ezarria dut Donejakueko hiru bideak elkarretaratzen ziren bide kurutzean oroit harria. Hor biltzen ziren Sorde l'abbaye eta Garruzeko bidea, Ortese eta Donapaleun gaindi bazetorrena eta hirugarrena Nabarrenkoxekoa."Le guide du pelerin" Aymerie Picaudren testuak dioenez Izura aldera , ez Izuran, elkarretaratzen ziren hiru bideak. Gibraltaren oroitharria nik ezarri dut bidekurutzean. Lan handia ere egin duzu Baxe Nafarroko museoaren eraikitzen Donapaleun Duela 13 urte sortu genuen museoa. Berantegi apailatu nintzaion lan horri. Emeki emeki urtez urte jendek ematen zizkidan gauzak bilduak nituen. Zeren jendeak ondarearen altxorrak emaiten zizkidan: duela guti, Donapaleuko epailearen jarralkia eman didate. Baina berantegi hasi naiz gauza horiek guztiak biltzen. Kontseilu nagusitik edo beste tokietarik, diru laguntzak apurka apurka etorri zitzaizkigun. Dossier lodiak egin behar nituen gehienetan bakarrik dirua lortzeko. Hamar bat pertsonak lan egin dugu museoaren alde eta bereziki lau pertsonek. Altxor borobila bildu dugu; altzariak, hogei bat; atal harriak ehun bat, 200 300 bat laneko tresna, lau erromanoen aldare bildu ditugu Atarratze Hazparne Ibaneta eta Getarikoak, prehistoriako harrizko tresnak eta aizkorak... Bi mila bat bisitari etorri dira iaz bisitaz baina museoa ez da aski ezagutua ez baita turismoaren bideetan, ibilaldietan seinalatua. Badela ere anitzek ez daki. Elkarte museoa den Donapaleukoak kontserbadore bat behar luke, oraingoz ez duena. Beste museoekin elkartua izan behar luke, zergatik ez Baionako euskal museoarekin, edo departamendukobeste zenbaitekin? Museoa aberasten ari gara beti. Lau hire izeneko, Baxe nafarra eta Biarno eta Gaskonia arteko lurraldean, prehistoriako lan tresna anitz aurkitu dituzte laborariek guri eman eta ematen dizkigutenak. Duela urte guti Domintxineko etxe batean aurkitutako euskal emigrazioaren dokumentu balio handikoak eman dizkidate azkenik; 1500 bat emigranteren izenak, Pasaia, Baiona eta Bordeleko portuetarik Hegoameriketara joan zirenak, 1855 eta 1865 urteetan .... Argazkiak: Agustin Errotabere Euskonews & Media 61.zbk (2000 / 1 / 7 14) Eusko Ikaskuntzaren Web Orria

Partekatu

• LIRE EN FRANÇAIS

AURREKOAK

Irakurri

Irakurri

Irakurri

Irakurri

Irakurri